Amerikan Psikoloji Derneği (APA) anksiyeteyi “gerginlik duygusu, endişeli düşünceler ve artan kan basıncı gibi fiziksel değişiklikler ile karakterize edilen bir duygu” olarak tanımlar. Normal anksiyete duyguları ile tıbbi müdahale gerektiren bir anksiyete bozukluğu arasındaki farkı bilmek, kişinin durumu tanımlamasına ve tedavi etmesine yardımcı olabilir. Bu yazımızda farklı anksiyete türleri, belirtileri, semptomları ve mevcut tedavi seçeneklerine göz atıyoruz.
Anksiyete belirtileri
- Huzursuzluk ve “uç noktada” olma hissi
- Kontrol edilemeyen endişe duyguları
- Artan sinirlilik
- Konsantrasyon zorlukları
- Uykuya dalma veya uykuda kalma sorunları gibi uyku güçlükleri
Bu semptomların günlük yaşamda görülmesi normal olsa da, anksiyete bozukluğu olan kişiler bunları kalıcı veya aşırı seviyelerde yaşayacaktır.
İlgini çekebilir: Anksiyete ve Stresin Azalmasına Yardımcı Olan 10 Besin
Anksiyete tipleri
Ruh Sağlığı Bozukluklarının Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı: Beşinci Baskı (DSM-V), kaygı bozukluklarını çeşitli ana tiplere ayırmaktadır.
Yaygın anksiyete bozukluğu: Aşırı, uzun süreli kaygı ve spesifik olmayan yaşam olayları, nesneler ve durumlar hakkında endişeleri içeren kronik bir hastalıktır. YAB en sık görülen anksiyete bozukluğudur ve bozukluğu olan insanlar her zaman kaygılarının nedenini tanımlayamazlar.
Panik bozukluğu: Temel özelliği, aniden ortaya çıkan ve zaman zaman tekrarlayan, insanı dehşet içinde bırakan yoğun sıkıntı ya da korku nöbetleridir. Panik Atağı, birdenbire başlar, giderek şiddetlenir ve 10 dakika içinde şiddeti en yoğun düzeye çıkar; çoğu zaman 10-30 dakika (seyrek olarak da 1 saate kadar) devam ettikten sonra kendiliğinden geçer.
Özgül fobiler: Özgül fobiler, eskiden basit fobi olarak da bilinen, bazı durumlar veya nesnelerden duyulan mantıksız/aşırı korkudur. Fobiler, belirli bir nedenle ilgili oldukları için diğer anksiyete bozuklukları gibi değildir. Fobisi olan bir kişi bir korkuyu mantıksız veya aşırı olarak kabul edebilir, ancak tetikleyici etrafındaki duygu kaygısını kontrol edemez.
Agorafobi: Mağdur kişi, evi terketmekten, kamuya açık yerlerde bulunmaktan, alışveriş merkezlerine veya dükkanlara girmekten, kalabalık içerisinde, sinemalarda veya dar ve kapalı odalarda bulunmaktan, ya da trenle, otobüsle veya uçakla seyahat etmekten korkar. Bu nedenle ya bu yerlere gitmekten kaçınır ya da oralarda bulunduğu sürece büyük korkular yaşar. Panik ataklar ve agorafobi çoğunlukla birlikte ortaya çıkar.
Sosyal anksiyete bozukluğu veya sosyal fobi: Bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı konusunda belirgin ve sürekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur. Kişiler başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren ya da bir eylemi başkalarının yanında yerine getirmeleri gereken durumlardan korkarlar ve bunlardan olabildiğince kaçınmaya çalışırlar.
Ayrılma anksiyete bozukluğu: Güvenlik veya güvenlik hissi veren bir kişiden veya yerden ayrıldıktan sonra yüksek düzeyde anksiyete, ayrılık anksiyete bozukluğunu karakterize eder. Ayrılma bazen panik semptomlara neden olabilir.
İlgini çekebilir: Anksiyete ile Başa Çıkmak İçin 6 İpucu
Olası sebepler
- İş, okul veya faaliyet gösterilen yerdeki zorluklar, ilişki sorunları veya ailevi sorunlar gibi çevresel stres faktörleri
- Anksiyete bozukluğu olan aile bireyleri olan kişilerin kendilerini deneyimleme olasılıkları daha fazla olduğundan genetik
- Farklı bir hastalığın belirtileri, bir ilacın etkileri veya yoğun bir cerrahi müdahalenin stresi veya uzun süreli iyileşme gibi tıbbi faktörler
- Beyindeki hormonların ve elektrik sinyallerinin yetersizliği; beyin kimyası
Anksiyete tedavi yöntemleri
- Kendi kendine tedavi
Bazı durumlarda, kişi evde anksiyete bozukluğunu klinik gözetim olmadan tedavi edebilir. Bununla birlikte, bu şiddetli veya uzun süreli anksiyete bozuklukları için etkili olmayabilir. Kişinin daha hafif veya daha kısa süreli anksiyete bozuklukları ile başa çıkmasına yardımcı olmak için çeşitli egzersizler ve eylemler vardır.
İlgini çekebilir: Mindfulness ile Endişeli Duyguları Sakinleştirmenin Yolları, Anksiyete İçin Nefes Egzersizi
- Profesyonel destek
Kaygıyı tedavi etmenin standart bir yolu psikolojik danışmadır. Bu, bilişsel-davranışçı terapi (CBT), psikoterapi veya terapilerin bir kombinasyonunu içerebilir.
- İlaçlar
Bir kişi çeşitli ilaçlarla anksiyete yönetimini destekleyebilir. Bazı fiziksel ve zihinsel semptomları kontrol edebilecek ilaçlar arasında antidepresanlar, trisiklik ve beta-blokerler bulunur.
Yardımcı Kaynaklar: www.psikiyatri.org.tr, www.medicalnewstoday.com
