Son zamanlarda hepimizin hakim olduğu bir terim; ‘ikinci beyin’ olarak adlandırılan bağırsaklarımız; hücre yapısı, etken maddeleri ve reseptörleri ile beynimize tıpkı bir ikiz kadar fazla benziyor. Yani bağırsaklarımız da tıpkı beynimiz gibi hatırlıyor ve hissediyor! Hatta tüm bunların eşliğinde karar verme sürecimizi bile etkiliyor. Beyin ve bağırsak arasındaki ilişki ışığında, bağırsak sağlının ruh halimize olan etkilerine gelin daha yakından bakalım.
Bağırsak ve Beyin Arasındaki Bağlantı
Bağırsak ve beyin ilişkisi, insanın bedensel ve zihinsel sağlığı için bilinmesi gereken çok önemli noktalar içeriyor. Bağırsaklarımız sadece zararlı maddelerin vücuttan atılması ile görevli değil. Bağırsak duvarında sinir hücrelerinden oluşan bir katman bulunuyor. Bağırsak da bu sayede sempatik ve parasempatik sinir sisteminin maddelerinin iletimini, bazı uyarıcı hormonların ve koruyucu salgıların dengesini kontrol ediyor.
Her gün beslenme yoluyla vücudumuza giren zararlı maddeleri; beyinden önce bağırsaklarımız algılıyor ve aynı bir savunma sistemi gibi çalışarak tehlikeyi uzaklaştırıyor. Çünkü bağırsaklarda bulunan hücreler, tüm bu bilgileri kaydediyor ve kullanıyor.
Bağırsaklarımız tüm bunların yanı sıra, ruh durumumuzu belirleyen dopamin, opiat gibi sakinleştirici ve mutluluk hormonu olarak bilinen oksitosin gibi maddelerin de kaynağı olarak gösteriliyor.
Bağırsaklarımız ruh halimizi nasıl etkiler?
Bağırsak ve beyin aksı, bağırsaklarımızı ve beynimizi birbirine bağlayan iletişim ağı için kullanılan bir terimdir. Bu iki organımız birbirine hem fiziksel hem de biyokimyasal olarak birkaç farklı yolla bağlıdır.
1. Vagus Siniri ve Sinir Sistemimiz
Beynimizdeki sinir hücrelerine nöron adı verilir ve merkezi sinir sistemimiz vücudumuza nasıl davranması gerektiğinin komutunu verir. İnsan beyninde yaklaşık 100 milyar sinir hücresi (nöron) bulunmaktadır. İlginç bir sekilde, bağırsaklarımızda ise 500 milyon sinir hücresi (nöron) bulunmaktadır ve bunlar beynimize sinir sistemimizdeki sinirler aracılığı ile bağlıdır. Vagus siniri ise bağırsaklarımız ve beynimiz arasındaki iletişimi sağlayan en büyük sinirlerden biridir. Bağırsaklar ve beynimiz arasında her iki yönde sinyal göndererek işlevini yapar.
2. Nörotransmitterler
Bağırsaklarımız ve beynimiz aynı zamanda kimyasal haberciler yoluyla birbirleri ile iletişim içindedirler. Bu kimyasal habercilere nörotransmitter adı verilir. Nörotransmitterler beynimizde üretilir ve duygu, durum ve davranışlarımızı kontrol ederler.
Nörotransmitterlerin birçoğu bağırsak hücrelerimiz ve bağırsaklarımızda yaşayan trilyonlarça mikroorganizma tarafından da üretiliyorlar. Serotoninin büyük bir bölümü bağırsaklarımızda üretiliyor. Bağırsaklarımızda yaşayan mikroorganizmaların ürettiği bir başka nörotransmitter ise GABA’dır (gama aminobutrik asit). Bu kimyasal haberci ise korku ve anksiyete hissinin yönetimine yardımcı olur.
Ruh hali üzerinde olumlu etkisi olan gıdalar nelerdir?
Omega-3 Yağları
Omega-3 yağları, yağlı balıklarda bulunur. Bunun yanında insan beyninde yüksek miktarda bulunmaktadırlar. İnsanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, omega 3 kullanımının bağırsaklardaki iyi bakterileri arttırdığını ve beyin rahatsızlık riskini azalttığını göstermiştir.
Fermente Gıdalar
Yoğurt, kefir, fermente lahana ve peynir ve bu tip besinler yararlı bakterilerden olan laktik asit bakterileri içerirler. Fermente gıdaların beyin aktivitesini değiştirdiği gözlenmiştir.
Yüksek Lifli Gıdalar
Tam tahıllar, kabuklu yemişler, tohumlar, meyveler ve sebzelerin tümü bağırsak bakterilerimiz için iyi olan prebiyotik lifler içerir. Prebiyotikler insanlarda stres hormonunu azaltabilir.
Polifenolce Zengin Gıdalar
Kakao, yeşil çay, zeytinyağı ve kahvenin tümü, bağırsak bakterilerimiz tarafından sindirilen bitki kimyasalları olan polifenolleri içerir. Polifenoller sağlıklı bağırsak bakterilerini arttırır ve bilişselliği geliştirebilir.
Triptofanca Zengin Gıdalar
Triptofan, nörotransmiter serotonine dönüştürülen bir amino asittir. Triptofan içeriği yüksek olan yiyecekler arasında hindi, yumurta ve peynir bulunur.
Bağırsaklarımızın sağlıklı olması, sinir sistemimizi, bağışıklık sistemimizi ve hatta duygusal durumumuzu etkileyebilir. Bağırsak sağlığını önemsemek, sadece fiziksel sağlığımızı değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal iyiliğimizi de desteklemek için kritik bir adım olacaktır. Bu nedenle, kendinize ve bağırsak sağlığınıza daha fazla dikkat göstererek daha mutlu ve sağlıklı bir yaşam sürdürme yolunda adım atmış olacaksınız. Ancak eğer herhangi bir rahatsızlığınız veya bildiğiniz bir alerjen, intolerans durumunuz var ise lütfen bunları göz önünde bulundurup bir hekim ve diyetisyen eşliğinde hareket edin.
