Vagus siniri, vücudumuzun en önemli sinirlerinden biri olarak kabul edilir. Latince “vagus” kelimesi “gezgin” veya “dolaşan” anlamına gelir ve bu isim, sinirin vücut boyunca uzanması ve birçok iç organı etkilemesi özelliğine atıfta bulunur. Otomatik sinir sisteminin bir parçası olan bu sinir, istemsiz işlevleri düzenler ve çeşitli vücut fonksiyonlarını kontrol eder. Kalp atışı, solunum, sindirim ve bağışıklık tepkileri gibi bir dizi önemli işlevde rol oynar. Bu yazıda vagus siniri nedir, ne işe yarar ve hangi süreçleri etkiler; daha ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.
Vagus siniri nedir, ne işe yarar?
Vagus siniri vücudumuzda yer alan en uzun sinirdir. Bu sinir, beyinden başlayarak göğüs ve karın boşluğundaki birçok organa uzanan bir sinir lifi demeti olarak bilinir. Mide ve bağırsaklarınızla beyninizin iletişimini sağlar ve parasempatik sinir sisteminin önemli bir parçasıdır.
Vagus sinir aktivasyonunun obezite, gastrointestinal hastalıklar, kardiyovasküler hastalıklar, depresyon gibi duygu durum bozuklukları ve tüm diğer kronik sağlık problemlerinde önemli bir ileti yolu olduğu kanıtlanmıştır.
Vagus sinirinin işlevini kısaca aşağıdaki maddeler ile açıklamak mümkündür.
- Kalp atış hızını ve vasküler tonu azaltır.
- Karaciğerdeki insülin salınımını ve glikoz homeostazisini düzenler.
- Mide özsuları, bağırsak hareketi ve mide asidini artırır.
- Anksiyete ve depresyondan uzak kalmaya yardımcı olur.
- Strese sempatik tepkilere karşıdır.
- Tat bilgileri, üç kafa siniri üzerinden gönderilir, bunlardan biri vagus siniridir.
- Öğürme refleksi, yutma ve öksürme için gereklidir.
- Vasküler tonu azaltarak kan basıncını düşürür.
Vagus Siniri ile Duygular Arasındaki İlişki
Tüm parasempatik sistemin yüzde 75’i vagus siniri tarafından oluşturulur. Bu sistem “dinlen ve sindir” felsefesiyle çalışır. Bu hepimizin bildiği “savaş ya da kaç” mantığıyla çalışan sempatik sistemin tam tersidir. Dolayısıyla bu sinir duygu durumunuzu ve stres düzeylerinizi etkiler. 2020 yılında yapılan bir araştırma, uyarılmış vagus sinirine sahip olan kişilerin stres yaratan bir olayla karşılaştıklarında diğer insanlara göre daha kolay sakinleştiklerini bulmuştur.
Vagus Siniri ile Mide Arasındaki İlişki
Vagus sinirinin aşağı ve yukarı iletişimde en önemli bağlantı tiplerinden biri açlık ve tokluk sinyalleridir. Midenizde yer kaplayan gıdalar vagus siniri aracılığıyla beyninize tokluk sinyalleri gönderirler. Bu da, yemeye başladıktan sonra nerede duracağınızı beyninizin bilmesine yarayan mekanizmadır. Ayrıca bağırsaklardan salgılanan serotonin ve ghrelin gibi nörotransmitterler, bu sinir aracılığı ile beyne açlık ve tokluk sinyalleri gönderirler.
Mide ve bağırsaklarınızdan vagus siniri aracılığıyla beyninize giden sinyaller, tokluk ve şişkinlik algısı yaratır. Beyinden vagus siniriniz aracılığıyla aşağı inen sinyaller sindirimi, sindirim enzimlerinin salınmasını ve sindirim sistemini hareketliliğini etkiler. Bu da bazen ishal, bazen kabızlık atakları yaşamamızın sebebini açıklar.
Obezite, tokluk sinyallerine karşı vagus duyarlılığının azalmasıyla bağlantılı bir durumdur. Bunun spesifik olarak diyetten kaynaklandığı ile ilgili çok sayıda kanıt vardır. Kronik halde uygulanan diyetler, vagus sinirinin ancak daha fazla gıda alındığında beyne tokluk sinyalleri göndermesine yol açarlar.
Vagus sinirinde oluşan sorunlar nelere yol açar?
Çoğu sindirim problemi, yüksek tansiyon, depresyon ve artrit gibi inflamatuar hastalıkların parasempatik sinir sistemiyle dolayısı ile de vagus siniri ile ilişkisi vardır. Yapılan araştırmalar, özellikle de stresin vücutta vagus sinirinin fonksiyonunu olumsuz etkilediğini göstermiştir.
Vagus sinirinde var olan bir sorun:
- Mide asidi sekresyonunu azaltır ve B 12 vitaminin absorbsiyonunu olumsuz etkiler.
- Safra asidi üretimi azalır, yüksek tansiyon görülür ve kan şekeri kontrolünde sorunlar yaşanır.
- Kalp sağlığını olumsuz etkiler.
Yapılan bilimsel araştırmalar vagus sinirin stimüle edilmesinin vücutta inflamasyonu azalttığını göstermiştir.
Vagus siniri aktivitesi nasıl artırılır?
Sağlıklı bir vagus siniri; depresyon, anksiyete ve stresle başa çıkma yeteneğini artırır, bağışıklık sisteminin güçlenmesine, mide ve bağırsak işlevlerinin ve hatta uyku sağlığının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu yüzden vagus sinirinin aktivitesini artırmak son derece önemlidir.
Vagus sinirini stimüle etmek için ritmik olarak diyaframdan nefes almak, meditasyon ve soğuk suyla duş almak oldukça faydalıdır.
Vagus sinirinin doğru fonksiyon gösterebilmesi için de sağlıklı bir bağırsak florasına ihtiyaç vardır. Advances in Experimental Medicine and Biology’de yer alan bir araştırmada, bağırsaktaki mikroorganizmaların vagus sinirini stimüle ettiği ve beyin-davranış ilişkisini etkilediği gösterilmiştir.
Antibiyotikler, doğum kontrol hapları, anti-inflamatuar ilaçlar, hazır ve işlenmiş gıdalar, rafine karbonhidratlar, vücutta aşırı ağır metal birikimi ve aşırı alkol tüketimi gibi sebeplerden dolayı bağırsak florası bozulmakta ve bağırsakta yer alan faydalı mikrooganizmalar azalırken, zararlı mikroorganizmalar artış göstermektedir.
Sonuç olarak sağlıklı bir bağırsak florası vagus siniri aracılığı ile bağırsak ile beyin arasındaki bağlantının doğru çalışmasını sağlar. Tüm bunların yanında diğer hastalıkların da parasempatik sinir sistemini uyarması sebebi ile iyileştirebilir. Böylelikle vagus sinirinin stimülasyonu sağlığımızın iyiliğinde önemli rol oynamaktadır.
