Yıllar önce anneannemin, “Annen çocukken ben saçlarını kül suyuyla yıkardım.” dediği anı ve o anki şaşkınlığımı çok net bir şekilde hatırlıyorum. Kül suyunun saçı nasıl temizleyeceğine aklım ermemişti. Yıllar geçtikçe, ben, doğal içerikli temizliğe yöneldikçe ve okudukça öğrendim ki kül suyu eski zamanlarda yağ ile karıştırılarak sabun yapımında kullanılırmış.
Bugünlerde adını sıklıkla duyduğumuz ileri dönüşümü büyüklerimiz zamanında çok başarılı bir şekilde uyguluyordu. Isınmak için yakılan odunların külleri kuru ovma yöntemi ile veya su ile karıştırarak temizlik malzemesi olarak kullanılıyordu. Arap sabunu, çamaşır sodası, limon tuzu gibi evlerde bulunan birkaç malzemeyle evin bütün temizliği yapılırdı. Bugün ise marketlerde temizlik ürünleri için kocaman reyonlar ayrılıyor, neredeyse her bir ev aleti için ayrı temizlik malzemesi üretiliyor ve kullanılıyor.
Tuvalet, mutfak, fayanslar, ahşap yüzeyler hatta fırınımız için bile ayrı temizlik malzemesi kullanarak çok hızlı bir şekilde bütün evi temizleyebilmek hepimiz için büyük kolaylık gibi görünüyor. Fakat kullanılan sentetik kimyasallar astım, migren ve alerjik reaksiyonları tetikleyerek uzun vadede sağlımıza zarar veriyor. Bunun yanı sıra bilinçsizce, yüksek miktarlarda kullanılan kimyasallar kanalizasyon sistemi aracılığıyla toprağa ve sularımıza karıştığı için doğaya geri dönüşü olmayan zararlar veriyor. Bu durumda “Gerçekten temizlik mi yapıyoruz yoksa daha fazla mı kirletiyoruz?” sorusunu sormamız ve belki de temizlik anlayışımızı değiştirmemiz gerekiyor olabilir.
Temizlik ne değildir?
Yüzeylerin geçici olarak mikroplardan, yağ ve kirlerden arındırılırken yerine kimyasal kirleticileri koymak değildir. Kullandığımız temizleyiciler gözümüze hoş görünmeyen lekeleri uzaklaştırır fakat yarattıkları kimyasal kirliliği uzaklaştırmak için çok miktarda su gerekmektedir. Ve ne yazık ki gözle görülmedikleri için kimyasalları yüzeyden tamamen arındırmak mümkün olmamaktadır.
Doğa dostu ev temizliği için nelere ihtiyacımız var?
Temizlik için en temelde suya ihtiyaç vardır. Suyun yanı sıra yağı yüzeyden uzaklaştırmak için ise sürfaktan adı verilen yüzey etken maddeler kullanılır. En yaygın yüzey etken maddeler sabun ve deterjandır. Doğa dostu, zehirsiz bir temizlik için doğal sürfaktan olarak arap sabunu, bitkisel kalıp sabun veya küllü su kullanabiliriz.
- Sirke iyi bir kireç çözücü ve mikrop öldürücüdür. Çamaşırlarımız için iyi bir yumuşatıcı, bulaşıklarımız ve diğer cam yüzeyler için parlatıcı olarak kullanılabilir.
- Karbonat, koku giderici ve ağartıcı olarak ovma şeklinde bulaşıkların temizliğinde kullanılabilir.
- Boraks ve çamaşır sodasının da mikrop öldürücü, ağartıcı özellikleri bulunmaktadır.
Bütün bunların yanı sıra hem güzel kokuları hem de bakteri, virüs ve küf giderici özellikleri sayesinde lavanta, okaliptüs, kekik, portakal, limon, karanfil, çay ağacı, tarçın, biberiye uçucu yağları da doğal temizleyici formülasyonlarına ilave edilebilir.
Kolaylıkla temin edebileceğiniz bu malzemeleri farklı oranlarda karıştırarak beklentilerinize göre kendi temizlik ürünlerinizi formüle edebilirsiniz.
Çok amaçlı yüzey temizleyici
- Yarım bardak sirke veya limon suyu
- 2 bardak su
- 5-10 damla uçucu yağ
Tüm malzemeler bir sprey şişesinde karıştırılarak ayna, cam, mutfak tezgâhı temizliğinde kullanılabilir. Sirke miktarı artırılarak tuvalet temizliği için de kullanılabilir.
Çamaşır temizleyici
- 1 bardak rendelenmiş bitkisel sabun
- 1 bardak çamaşır sodası
- 1 bardak karbonat
- Yarım bardak boraks
- 10-15 damla uçucu yağ
Tüm malzemeler karıştırılarak ağzı kapalı bir kavanozda saklanabilir. Makinenin deterjan bölümüne her zaman kullanılan ölçüde ilave edebilirsiniz. Yumuşatıcı olarak ise elma sirkesi kullanılabilir.
Bulaşık temizleyici
- 1 kalıp rendelenmiş zeytinyağı sabunu veya beyaz sabun
- Sabunun üstünü geçecek kadar su
- 6 tatlı kaşığı gliserin
- 30 damla uçucu yağ
Sabunu tencerede karıştırarak ve gerektiğinde su ekleyerek jel kıvamına gelene dek eritin. Soğuyunca gliserin ve uçucu yağı ilave ederek pompalı bir şişede kullanabilirsiniz.
Yardımcı kaynaklar: Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, Ekolojik Yaşam Rehberi.
