Binlerce yıl önce yazılan ve Ayurveda’ya dair en detaylı açıklamaların yer aldığı kaynaklardan biri şöyle başlar: “Hita hitam sukham duhkhamayustasya”. Ayurveda’yı tanımlayan bu ifadenin anlamı ise şudur: “Buna iyi ve kötü hayatı, mutlu ve mutsuz hayatı, hayat için sağlıklı olanı ve olmayanı ortaya koyan Yaşam Bilimi denir.” Ayurveda, bir yaşam bilimidir. Şifa sistemlerinin en eskilerindendir ve özü bedenini bilmeye dayanır. İşte Ayurvedik beden tipi, yani doshanızı bilmek de bu açıdan önemlidir.
Ayurvedik Beden Tipi: Dosha
Ayurveda’ya göre dosha, fiziksel özelliklerimizi, kişiliğimizi ve zihinsel/duygusal işleyişimizi düzenleyip yöneten üç görünmez ve aslında biyolojik ana enerji kuvvetidir. Bu üç dosha; Vata, Pitta, Kapha olarak adlandırılır ve tüm evreni oluşturan beş ana elementten ve iki elementin bileşiminden oluşur.
- Vata: Hava ve Eter Elementleri
- Pitta: Ateş ve Su Elementleri
- Kapha: Toprak ve Su Elementleri
Her birimizin vücudunda bu beş element ve üç doshanın hepsi bulunur. Ancak bizi birbirimizden farklı kılan, fizyolojik ve psikolojik yapımızdaki her bir doshanın oranıdır. Yani baskın niteliklerimiz aslında bu elementlerin niteliklerini yansıtmaktadır.
Örneğin, bazılarımızda hava elementi daha baskındır. Bu da bizi hızlı, hareketli, konuşkan, yerinde duramayan ama biraz endişeli biri yapar. Diğerinde ateş baskındır; liderlik vasıfları taşır, iş bitiricidir, kolay terler, mide sorunları yaşamaya müsaittir. Toprak elementinin baskın olduğu kişiler ise sevecen, sabırlı ve biraz tembelliğe ve kilo almaya meyillidir.
Doğuştan Gelen Beden ve Zihin Yapımız: Prakruti
Bu üç doshanın her birimize özgü olan oranı Prakruti olarak bilinir. Bu bizim fabrika ayarımızdır ve aslında hayat boyu değişmeyen mizaç budur. Fakat çevresel koşullar nedeniyle bu doshaların dengesinin bozulması kaçınılmazdır ve ortaya çıkan bu geçici dosha durumu da Vikruti olarak adlandırılır. Vikruti bugün yaşadığımız dosha dengesizliklerini işaret eder ve dikkate alınıp giderilmezse hastalıklar ortaya çıkar.
Birinin doğuştan gelen mizacı Vata Pitta olurken; şu anda Vata, Pitta veya Kapha dengesizliğinden herhangi birini yaşıyor olabilir. Bu durumda Ayurvedik yaklaşım, doshalardaki mevcut dengesizliği ortadan kaldırıp, kişinin Prakruti’sine, yani mizacına uygun bir hayat sürdürmesini sağlamaktır. Kısaca amacımız baskın olan doshaları tespit etmek ve onunla uyumlu bir hayat sürmektir.
Ayurvedik Beden Tipi Özelliklerine Uygun Yaşamak
Örneğin, bedenimizde Vata doshanın baskın olduğunu öğrendik. Bu durumda biliriz ki, böbrek enerjimiz biraz düşük, ellerimiz ayaklarımız soğuk ve üşümeye meyilliyiz. O zaman o çok sevdiğimiz göbeği açık bluzları giymek için havanın 40 derece olmasını bekleriz. Ya da sabahları duş alıp çıkmayız. Pitta için acılı bir yemek yerine, acısız besinleri tercih edip yanında salata yemek, Kapha için ise fazla hareketsiz kaldığında ağırlaştığını bildiğinden düzenli spor yapmaya gayret etmek gibi örnekler düşünebiliriz. Yani kısaca fabrika ayarlarımızı bilip o ayarları bozmayaya gayret ederiz.
Diğer taraftan bir hastalık durumu varsa, bedende mevcut yerinden ayrılan ve başka bir yere hareket eden veya ileri seviyede oraya yerleşip taşmaya başlayan doshayı tekrar yerine ve dengeye getirmeye gayret ederiz. Bunu da bir örnekle açıklayalım. Bu üç enerji kuvvetinin her birinin bedende bir yeri ve asli görevleri vardır. Örneğin Vata’nın bedendeki ana merkezi kalın bağırsaktır. Çok konuşmak, dinlenmemek, soğuk-kuru yemekler yemek benzeri seçimler sürekli hale gelirse Vata aşırı yükselir ve bedendeki diğer yerleri olan pelvis, kemikler, deri, kulaklar ve uyluklara doğru hareket edip burada toplanmaya başlayarak kulak çınlamaları, deri kuruluğu vb. durumlar ortaya çıkar. Bu da zaman içinde diğer doshaları dengesizleştirir. Bu durumda beslenme ve yaşam tarzımızı bu dengesizliğe göre belirleriz ve yeniden fabrika ayarımıza dönmeyi hedefleriz.
Ayurvedik Beden Tipi Testi
Ayurvedik danışmanlıklarda dosha tespiti için kullandığımız nabız, tırnaklar, beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı, aile geçmişi vb. birçok araç var. Fakat doshaların vücut tipleri, beslenme ve iklim tercihleri gibi tipik özellikleri aşağı yukarı belli olduğundan Ayurvedik Beden Tipi Testi de mizacımız konusunda bize fikir verir.
Aşağıdaki tabloyu doldurarak ait olduğunuz ayurvedik beden tipi hakkında fikir edinebilirsiniz. Testi genel durumunuza göre doldurursanız Prakruti, mevcut durumunuza göre doldururusanız Vikruti hakkında bilgi alırsınız. Daha doğru bir değerlendirme ve mizacınıza uygun ayurvedik yaşam önerileri için ise ayurvedik danışmanlık almayı düşünebilirsiniz.
Uygulama
Sizi en doğru şekilde yansıttığını düşündüğünüz özellikleri daire içine alın. Her sorudan sadece bir şık seçin. Seçimlerinizin olabildiğince objektif olması için duygusal özellikler bölümünde bir arkadaşınız, eşiniz veya ebeveyninizden size yardımcı olmasını isteyebilirsiniz. Hangi şıkka en çok işaretleme yaptıysanız o sizin baskın Ayurvedik beden tipinizi gösterecektir.
Örneğin, Vata için 15, Pitta için 12 ve Kapha için 5 işaretleme yaptıysanız Ayurvedik beden tipinizin Vata – Pitta olabileceği konusunda bir fikir edinmiş olursunuz.
Soru 1: Vücut Yapısı
- A) Vücut yapım zayıf, asimetrik, çok kısa veya çok uzun
- B) Vücut yapım ortalama, orantılı
- C) Vücut yapım ağır, iyi yapılı
Soru 2: Kilo
- A) Kilo almam zor, vermem kolaydır.
- B) Kolay kilo alıp veririm.
- C) Kilo almam kolay vermem zordur.
Soru 3: Cilt
- A) Soğuk, koyu ten rengi, esmer
- B) Ilık, pembemsi ton
- C) Soğuk ton, yağlı cilt, kolay bronzlaşan
Soru 4: Saç
- A) Kuru, kahverengi, ince, kıvırcık
- B) İnce telli, kızıl, az, erken dökülme ve beyazlama
- C) Yağlı, dalgalı, kalın telli, koyu renkli
Soru 5: Gözler
- A) Kahverengi, gri (alışılmadık renkler) küçük, hareketli gözler
- B) Yeşil, ela, açık kahve, delici bakışlar
- C) Siyah, mavi, koyu kahve, büyük, etkileyici gözler
Soru 6: Tırnaklar
- A) Kuru, kırılgan, grimsi, pürüzlü, kırılgan
- B) Temiz görünümlü, biçimli, yumuşak, pembe
- C) Kare, beyaz, büyük yapı
Soru 7: İştah
- A) Düzensiz
- B) Keskin açlık
- C) Tutarlı
Soru 8: Dışkılama
- A) Kabızlık, düzensiz, az miktarda
- B) Gevşek, düzenli, fazla miktarda
- C) Yumuşak, düzenli, orta miktarda
Soru 9: Terleme
- A) Az
- B) Yoğun
- C) Orta
Soru 10: Dayanıklılık
- A) Zayıf. Gayretli.
- B) Ortalama. Motive olan yapı.
- C) Çok iyi.
Soru 11: Uyku
- A) Zayıf, değişken
- B) Ortalama, hafif
- C) Uzun ve derin
Soru 12: Aktivite
- A) Yüksek, huzursuz, dinlenmez
- B) Ortalama
- C) Az, yavaş hareket eder
Soru 13: Hassasiyetler
- A) Soğuk, kuru, rüzgar
- B) Sıcak, güneş, ısı
- C) Soğuk, nemli hava
Soru 14: Bağışıklık
- A) Düşük, değişken
- B) Ortalama
- C) Yüksek
Soru 15: Hastalık yatkınlıkları
- A) Ağrı
- B) Ateş, iltihap
- C) Tıkanıklıklar, ödem
Soru 16: Mizaç
- A) Korkulu, kararsız, gergin, anlayışlı
- B) Kızgın, zeki, kendini beğenen, başarılı
- C) Sakin, istikrarlı, inatçı
Soru 17: Hafıza
- A) Çabuk öğrenir, çabuk unutur. Dalgındır.
- B) Çabuk öğrenir, geç unutur. Keskin ve nettir.
- C) Yavaş öğrenir ama kolay kolay unutmaz.
Soru 18: Konuşma
- A) Düzensiz, hızlı, konuşkan
- B) Kararlı, net, keskin
- C) Yavaş, ihtiyatlı, monoton
Soru 19: İnanç
- A) Değişken, düzensiz
- B) Güçlü, kararlı
- C) Kararlı, kolay kolay değişmez
Soru 20: Rüyalar
- A) Uçmalı, korkulu, düzensiz rüyalar. Sık rüya görür.
- B) Ateşli, şiddetli, yoğun rüyalar. Orta sıklıkta rüya görür
- C) Su, ihtiras içeren, uzun rüyalar. Düzensiz rüya görür.
Soru 21: Cinsellik
- A) Soğuk, değişken
- B) Ateşli, yoğun
- C) Sıcak, kalıcı
Soru 22: Olumlu Duygular
- A) Uyum sağlamak
- B) Cesaret
- C) Sevgi
Soru 23: Olumsuz Duygular
- A) Korku
- B) Öfke
- C) Bağımlılık
Sonuçlar
- A şıkkı çoğunlukta ise baskın Ayurvedik beden tipiniz: Vata
- B şıkkı çoğunlukta ise baskın Ayurvedik beden tipiniz: Pitta
- C şıkkı çoğunlukta ise baskın Ayurvedik beden tipiniz: Kapha
