Başarıyı Belirleyen 6 Zeka Türü: Seninki Hangisi?

gökyüzünün altında kumral kadın

Başarılı bir hayat sürdürebilmek için yalnızca IQ’nun yeterli olmadığını artık biliyoruz. Evet IQ oldukça önemlidir. Ancak son zamanlarda, özellikle iş dünyası liderleri sosyal becerilere daha fazla önem vermeye başladı. Çevremizdeki insanlarla etkili bir şekilde iletişim kurmak ve iyi etkiler bırakmak için IQ’dan daha belirleyici olan soyut niteliklere ihtiyacımız var.

Bazı zeka türleri genellikle daha fazla değer görür. Oysa hiçbir zeka türü diğerinden daha iyi değildir. Herkes doğal olarak bu zekalardan bir ya da ikisinde yüksek, bir ya da ikisinde ise düşük seviyededir. Ancak doğru şekilde yaklaşılırsa hepsi geliştirilebilir.* Dolayısıyla, önemli olan ne tür bir zekaya sahip olduğunuzu bilmektir. Zeka türünüzü bilmek doğuştan gelen avantajlarınızı en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olacaktır.

Matematikte tamamen işe yaramaz olsanız bile bunun akıllı olmadığınız anlamına gelmediğini bilmek kendinizi daha iyi hissetmenize neden olmaz mı? O halde gelin farklı zeka türlerini inceleyelim.

Duygusal Zeka (EQ / EI)

Duygusal zeka, kendinizdeki ve başkalarındaki duyguları tanıma, anlama yeteneğiniz ve bu farkındalığı davranışlarınızı ve ilişkilerinizi yönetmek için kullanma becerinizdir (Psikolog Peter Salovey ve John D. Mayer).

Duygusal zeka hepimiz için aslında soyut bir kavramdır. Enerjiyi odaklamanın güçlü bir yönünü temsil eder ve her türlü işte başarının yaklaşık %53’ü EQ’ya bağlıdır. Aynı zamanda iş yerinde yüksek performans gösterenlerin duygusal zekalarının yüksek olduğuna dair şirket bazlı araştırmalar da yapılmıştır.

Yüksek EQ’ya sahip olan kişiler özgün ve empatiktirler. Esnek bir iletişim tarzına sahiptirler ve çatışmaları yönetebilirler. İş hayatında ekip çalışmasına yatkındırlar. İş arkadaşları ile güçlü ve olumlu ilişkiler geliştirme konusunda iyidirler.

İyi haber ise araştırmalar EQ’nun bir kas gibi olduğunu kanıtlıyor. Dolayısıyla doğru eğitimle onu geliştirebilirsiniz.

Duygusal Zeka alanınızı nasıl geliştirebilirsiniz?

  • Kendinizi duygusal bir anda bulursanız, bir davranış geliştirmeden ve bir söz söylemeden önce durun ve bekleyin. Kendinize zaman tanıyın.
  • Düşüncelerinizi dinleyin. Kendinizi olumsuz bir yargıya varırken bulursanız (Bu işi bitiremeyeceğim, sınavda başarılı olamayacağım vb.) o an derin bir nefes alın ve iç sesinizin olumsuz söylemlerini olumluları ile değiştirin. (Örneğin, henüz teslim tarihini kaçırmadım, çalışmak için yeterli vaktim var.) Bu, daha gerçekçi kararlar vermenizi sağlayacaktır.
  • Tepkilerinizi farkındalıkla verin. Unutmayın, diğer insanları kontrol edemezsiniz ancak onlara verdiğiniz tepkilerinizi kontrol edebilirsiniz.

Nezaket Zekası (DI / DQ)

Nezaket zekasına sahip kişiler başkalarıyla saygı ve alçakgönüllülükle etkileşim kurar, onların bakış açılarını ve ihtiyaçlarını dikkate alır. Kişilerin daha başarılı olabilmeleri için insani potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olurlar. Duke Fuqua İşletme Fakültesi Dekanı Bill Boulding, en iyi liderlerin IQ, EQ ve DQ üçlüsüne sahip olduklarına inanmaktadır.

Alçakgönüllülük, DQ’nun önemli ve  büyük bir parçasını oluşturur. DQ’su yüksek insanlar kendilerini fazla ciddiye almazlar ve kendileri ile kolaylıkla dalga geçebilirler.

Bir yetişkin olarak DQ’nuzu önemli ölçüde değiştirmek zordur, ancak küçük artışlar mümkündür. Bir kas gibi, DQ da kullanmazsanız körelebilir; bu yüzden bolca pratik yapabilirsiniz.

Nezaket Zeka alanınızı nasıl geliştirebilirsiniz?

  • Etrafınızı farklı insanlarla çevreleyin. Farklı fikirlere ve ortak bir amaca sahip ekiplerle çalışmayı deneyin.
  • Önyargılarınızın farkına varın. Tatsız olduğunu düşündüğünüz bir durum ile karşılaştığınızda kendinize sorun, “Bu durum beni neden rahatsız ediyor veya neden kızdırıyor?”
  • Bolca teşekkür edin. Örneğin, ortağınıza birlikte gerçekleştirdiğiniz proje için minnettarlığınızı ifade edin. Çevremizdeki iyiliği kabul etmek, kendimize daha az odaklanmamızı ve başkalarıyla daha uyumlu olmamızı sağlar.

Meraklı Zeka (CI)

Meraklı zekaya sahip kişiler sürekli olarak yeni şeyler öğrenmeye ve yenilik yapmaya meyillidirler. Çevrelerindeki değişikliklere kolaylıkla uyum sağlayabilirler.

Çocukken her şeye nasıl da büyük bir merakla yaklaştığınızı düşünün; gökyüzünün neden mavi olduğunu, televizyonun nasıl çalıştığını, yetişkinlerin neden her zaman bu kadar huysuz göründüğünü… Dünya hakkında hala aynı düzeyde bir merakınız var mı? Yeni konularda yeni kitaplar alıyor, her yeni yemek trendini deniyor ve ara sıra Netflix’te normal türünüzün dışında bir film seçiyor musunuz? Eğer içinizdeki o çocuğu kaybettiyseniz, CQ’nuz düşük olabilir.

Meraklı zeka alanınızı nasıl geliştirebilirsiniz?

  • Her zaman kullandığınız yolu değiştirin ve yeni yollar keşfedin.
  • Rutinin dışına çıkın ve farkındalığınızı artırın. Örneğin işten eve dönerken yeni bir rota izleyin. Etrafınızdaki manzaraları, sesleri ve kokuları fark edin.
  • Yanılmaya ve öğrenmeye istekli olun. Başka biriyle sohbet ediyorsanız ve size göre bariz görünenden farklı bir çözüm görüyorsa, gerekçelerini dinlemeye açık olun. Fikirlerine neden veya nasıl ulaştıkları hakkında sorular sorun.

Zorluk Zekası (AI)

AI, bir kişinin zor durumlarda verdiği tepkiyi ifade eder. Bir şeyler ters gittiğinde nasıl tepki veriyorsunuz? Bir çözüm bulmak için ne yapacağını bilmeden ortalıkta amaçsızca koşuşturuyor musunuz? Yoksa aklınızı başınıza toplayıp sizi bir sonraki zor durumdan kurtarmaya yardımcı olacak bir çözüm mü buluyorsunuz? Verdiğiniz yanıt AI katsayınızı ortaya koyuyor.

 Eğer aşağıdaki eğilimleriniz yüksekse AI seviyeniz yüksek demektir:

  • Daha fazla iyimserlik
  • Sorunları çözme yeteneği
  • Yenilik yapma yeteneği
  • Çeviklik
  • Hesap verebilirlik

Zorluk zekası alanınızı nasıl geliştirebilirsiniz?

  • Sıkıntılara verdiğiniz tepkilerinizin farkında olun.
  • Olmuş olandan sonra, olacakları ne ölçüde etkileyebileceğinizi düşünün ve etkileyebilecek olduklarınıza odaklanın.
  • En acil ve olumlu farkı yaratmak için hangi yöne adım atabileceğinizi düşünün.
  • Herhangi bir dezavantajı, avantaja nasıl dönüştürebilmek için ne yapabilirsiniz? İçinde bulunduğunuz sıkıntılı durumun avantajlarını nasıl artıya çevirebilirsiniz?
  • Bu krizi mümkün olduğunca çabuk atlatmak için neler yapabilirsiniz?

Spiritüel Zeka (SI)

Spiritüel zeka, bireyin doğuştan sahip olduğu anlam bulma becerisi olarak tanımlanır (Söylemez, Koç, 2019). Koşullar ne olursa olsun, iç ve dış huzuru korurken bilgelik ve şefkatle hareket etme yeteneğidir. Spiritüel zeka, diğer bir adı ile manevi zeka, anlam verme ve kendimizden daha büyük olanın gücüne bağlı hissetme şeklimizdir.

SI, bir yaşam amacı yaratma ve bu amaçta ustalaşma kapasitesi de dahil olmak üzere, tüm fiziksel ve zihinsel deneyimlerden kişisel anlam ve amaç türetme yeteneğidir.

Spiritüel zeka alanınızı nasıl geliştirebilirsiniz?

  • Sessizlik pratiği yapın. Ruhunuzla bağlantı kurabilmeniz için, dış dünyanın tüm gürültüsünden ve hareketinden uzakta, zihninizi sakinleştirmek için kendinize alan tanımanız önemlidir.
  • Farkındalığınızı geliştirin. Vücudunuzdaki hislerin, etrafınızdaki kokuların, yaptığınız işin ve zihninizde dolaşan düşüncelerin farkında olun. 
  • Hayat amacınızı belirleyin. Kendinize sorun: İhtiyacım olan tüm kaynaklara sahip olsaydım, dünyada ne yaratmak isterdim? Neyi deneyimlemek isterdim? Bu benim için neden önemli? Dünyada bırakmak istediğim miras nedir?
  • Resmin bütününü, her şeyin bağlantılı olduğunu görmeye çalışın. Yaratılışın her unsuru hücresel düzeyde iç içe geçmiştir ve düşündüğümüz, yaptığımız ve söylediğimiz her şeyin çevremiz üzerinde bir etkisi vardır.

Bilgelik Zekası (WQ / WI)

Bilgelik zekası kişinin mantıklı ve doğru hareket etme yeteneğidir. Yükse IQ sahibi insanlar yüksek standartlara sahiplerdir. Bu nedenle, işler beklentilerini karşılamadığında hüsrana uğrayabilirler. Genellikle hedef odaklıdırlar ve somut sonuçlar ararlar. Bu bakış açısı onları genellikle endişelendirebilir. Bunun nedeni, yüksek IQ’lu insanların genellikle belirsizliğe karşı zayıf toleransa sahip olmalarıdır. Bilge insanlar beklenmedik ve plansız olanı daha iyi kabul ederler. Geri adım atmayı, gerçeğe sabırlı, rahat ve anlayışlı bir şekilde bakmayı bilirler.

Bilge insanlar deneyimlidirler. Net bir şekilde akıl yürütebilir ve hayatın iniş çıkışlarını kabul edebilirler. Bilge insanlar ayrıca durumların zaman içinde nasıl geliştiğinin genellikle daha farkındadırlar ve bu da onların dengede kalmasına yardımcı olur.

Bilgelik, gerçekten neyin önemli olduğunu bilme ve kendi refahımızı ve daha da önemlisi başkalarının refahını iyileştirmek için iyi kararlar vermekten geçer.

Başarılı bir hayat sürmek için bilişsel yeteneklerinizi eğitebilir, duygusal zekanızı geliştirebilir ve daha makul, rahat ve iyimser bir bakış açısı oluşturmak için her deneyime açık olabilirsiniz.

Kaynaklar
Bilgelik Zekası, duygusal zeka, Meraklı Zeka, Nezaket Zekası, Spiritüel Zeka, Zeka Türleri, Zorluk Zekası