İstismar, bir insanın iyi niyetinin suistimal edilmesi, kötüye kullanılması anlamına gelmektedir. Duygusal istismar ise psikolojik ve duygusal açıdan insanın duygularının sömürülmesi, kötüye kullanılması olarak tanımlanmaktadır. Duygusal istismar, kişinin bir başkasını kontrol edecek, izole edecek veya korkutacak şekilde hareket etmesini içerir. Kötüye kullanım biçimi; kullanılan ifadeler, tehditler veya eylemler aracılığıyla olabilir. Bu yazımızda farkında olmadan maruz kalabileceğimiz duygusal istismar çeşitlerini ve yapılması gerekenleri inceliyoruz.
Duygusal istismar çeşitleri
National Association of Adult Survivors of Child Abuse kuruluşu; duygusal ve zihinsel istismarın çoğu zaman anlaşılır olmadığını belirtti. Kişi, birinin kendisini manipüle ettiğini bile fark etmeyebilir. Bu yüzden bu kalıpları belirlemek ve bunlara bir son vermeye çalışmak esastır.
Duygusal istismar farklı biçimlerde kendini gösterir, ancak istismarcı kişinin ne yapmaya çalıştığına bağlı olarak birkaç kategoriden birine girebilir. Bu tür kötüye kullanımlardan bazılarını aşağıdaki bölümlerde ele alıyoruz.
Kontrol
İstismarcı, mağduru kontrol altında tutmak için manipülatif yöntemler kullanır. Kıskançlık, suçlama, tehditler veya aşırı sahiplenme gibi davranışlarla mağdurun davranışlarını ve kararlarını etkiler.
- Talepler veya emirler vermek ve bunların yerine getirilmesini beklemek
- Tüm kararları vermek, hatta başkasının planlarını sormadan iptal etmek
- Sürekli olarak başka bir kişinin nerede olduğunu izlemek
- Aramalardan veya mesajlardan anında yanıt beklemek
- Hesapları kendi adına tutarak veya yalnızca diğer kişiye harçlık vermek gibi bir eylemle, kişinin üzerinde mali kontrol uygulamak
- Kişinin telefonuna girerek, internet geçmişini kontrol ederek veya başkalarıyla olan iletişimlerine bakarak casusluk yapmak
- Kişinin telefonu, sosyal medya hesapları ve e-postası için şifrelerini talep etmek
- Kişiye çocukmuş gibi davranmak, ona ne yiyeceğini, ne giyeceğini veya nereye gidebileceğini söylemek
- Bağırmak, genellikle bir korkutma taktiği ve istismarcı kişinin diğerine kimin kontrolü elinde tuttuğunu bildirmesinin bir yolu olabilir
Aşağılama ve küçük düşürme
Mağdurun öz saygısını zedelemek için alay, eleştiri, hakaret ve küçümseme gibi sözlü saldırılar kullanılır. Bu tür davranışlar, mağdurun kendine güvenini azaltarak istismarcıya bağımlı hale gelmesine yol açabilir. Bu aynı zamanda kontrol yönlerini de içerir. İstismarcı bir kişinin istediğini yapmamak, öfkeli davranış patlamasıyla sonuçlanabilir. Bu hem kişiyi kontrol etmenin hem de “dinlemediği için” utanç duymasını sağlamanın bir yoludur. İstismarcı kişi, sorun yaşadığı için kişiyi eleştirebilir veya her şeyi büyüttüğünü söyleyebilir.
Duygusal yoksunluk
Duygusal yoksunluk, bir kişinin duygusal ihtiyaçlarının sürekli olarak karşılanmaması durumunda ortaya çıkan bir istismar türüdür. Bu durum, sevgi, ilgi, empati, destek ve anlayış gibi temel duygusal gereksinimlerin reddedilmesi veya görmezden gelinmesi ile karakterizedir. Duygusal yoksunluk yaşayan bir kişi, genellikle kendini değersiz, yetersiz ve yalnız hisseder. Bu tür bir istismar, kişinin kendine olan güvenini zedeler, başkalarıyla sağlıklı bağlar kurmasını zorlaştırır ve uzun vadede psikolojik travmaya yol açabilir. Özellikle çocukluk döneminde yaşanan duygusal yoksunluk, yetişkinlikte ilişkilerde güven sorunları, anksiyete ve depresyon gibi ruh sağlığı problemlerine neden olabilir.
Tehdit ve korkutma
Fiziksel zarar vermekle tehdit etme, mağdurun kendisini güvende hissetmesini engeller. Bu tür tehditler, mağduru kontrol altında tutmak ve onun davranışlarını istismarcının isteklerine göre şekillendirmek için kullanılır.
Gaslighting
Gaslighting, mağdurun gerçeklik algısını sarsarak onu kendisinden şüphe etmeye zorlayan bir manipülasyon türüdür. İstismarcı, mağdurun hafızasını, düşüncelerini ve duygularını sorgulayarak onu zihinsel olarak zayıflatmaya çalışır.
İzolasyon – Kötüye kullanım
Mağdurun sosyal çevresinden ve destek sistemlerinden uzaklaşmasını sağlamak amacıyla arkadaşlarıyla, ailesiyle veya diğer sevdikleriyle arasına mesafe koymasına neden olur. Bu tür bir izolasyon, mağduru yalnız ve savunmasız hale getirir.
- Başka birine arkadaşları veya aileleri ile vakit geçiremeyeceğini söylemek
- Kişinin araba anahtarlarını saklamak
- Kişinin cep telefonunu veya bilgisayarını çalmak, saklamak ve hatta yok etmek
- Kişinin arkadaşları veya ailesiyle dalga geçmek veya onları küçümsemek, diğer kişiyi onlarla vakit geçirdiği için kötü hissettirmek
- Kişinin tüm boş zamanlarını almak
Duygusal istismar karşısında ne yapılabilir?
- İstismarcı kişiyle araya sınır koymak: Bu, istismarı durdurmak için gerekli olan her dereceye kadar kendi adına ayakta durmayı içerir. Çoğu durumda bu, kişiyle olan ilişkiyi bitirmeyi, bağları kesmeyi ve onunla bir daha asla konuşmamayı içerir.
- Değişen öncelikler: Kişinin kendi önceliklerini ilk sıraya koymaya başlaması önemlidir.
- Profesyonel yardım almak: Terapi ve destek grupları aracılığıyla uzun vadeli profesyonel yardım aramak, bir kişinin kararlılığını güçlendirebilir ve istismardan kurtulmada yalnız olmadıklarını hissetmelerine yardımcı olabilir.
- Çıkış planı: Duygusal olarak istismar edici bir durumda olduğunu hisseden herkesin, zamanı geldiğinde durumdan çıkmak için bir planı da olmalıdır. Onları seven ve destekleyenlerle çalışmak, daha güçlü hissetmesine yardımcı olabileceği gibi, kişinin doğru zamanda harekete geçmesine de yardımcı olabilir.
