Travma Semptomlarını İyileştirmek için Neler Yapabiliriz?

Psikolojik travma, kişinin oldukça stresli bulduğu bir olaya verdiği tepkidir. Stresli bir olay yaşayan herkes travma geliştirmez. Bazı insanlar birkaç hafta sonra düzelen semptomlar geliştirirken, diğerleri daha uzun vadeli etkilere sahip olabilir. Ayrıca çeşitli türlerde travmalar da bulunmaktadır. Kişi tedavi ile travmanın temel nedenini ele alabilir ve semptomlarını yönetmenin yapıcı yollarını bulabilir. Bu yazımızda, çeşitli travma türlerini, semptomlarını ve bu semptomları iyileştirmek için bireysel anlamda neler yapabileceğimizi inceledik.

Travma nedir? Türleri nelerdir?

Kişinin kendisinin ya da başkalarının fiziksel bütünlüğünü tehdit eden, olumsuz ya da yaralanmaya neden olabilecek olay ve olaylar yaşaması veya başkalarının bu tür yaşantılarına tanık olması “travma” olarak tanımlanabilir. Amerikan Psikoloji Derneği’ne (APA) göre travma, “kaza, tecavüz veya doğal afet gibi korkunç bir olaya verilen duygusal bir tepkidir.” Travma geçirmiş bir kişi, hem olaydan hemen sonra hem de uzun vadede çeşitli duygular hissedebilir. Travma deneyimleyen bireyler bunalmış, çaresiz, şok olmuş hissedebilirler veya deneyimlerini işlemekte güçlük çekebilirler. Travmalar ayrıca fiziksel semptomlara da neden olabilir.

Travmanın kişinin refahı üzerinde uzun vadeli olumsuz etkileri olabilir. Semptomlar devam ederse ve şiddeti azalmazsa, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) adı verilen bir ruh sağlığı bozukluğu yaşanabilir.

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli travma türleri vardır:

  • Akut travma: Bu, tek bir stresli veya tehlikeli olaydan kaynaklanır.
  • Kronik travma: Bu, oldukça stresli olaylara tekrar tekrar ve uzun süre maruz kalmanın sonucudur. Örnekler arasında çocuk istismarı, zorbalık veya aile içi şiddet vakaları yer alır.
  • Karmaşık travma: Bu, çoklu travmatik olaylara maruz kalmanın sonucudur.
  • İkincil travma veya dolaylı travma: Kişi, travmatik bir olay yaşamış biriyle yakın temastan veya travmatik olayı yaşamış kişileri dolaylı olarak duyarak (sosyal medya, tv) travma belirtileri geliştirir.

Travma belirtileri nelerdir?

Travma belirtileri hafiften şiddetliye kadar değişir. Travmatik bir olayın kişiyi nasıl etkilediğini belirleyen birçok faktör vardır:

  • Kişilik özellikleri
  • Diğer ruh sağlığı sorunlarının varlığı
  • Daha önce travmatik olaylara maruz kalma
  • Olayın veya olayların türü ve özellikleri
  • Geçmişleri ve duyguları ele alma yaklaşımları

Duygusal ve psikolojik travma belirtileri arasında; inkar, öfke, korku, üzüntü, utanç, bilinç bulanıklığı, endişe, depresyon, uyuşma, suçluluk, umutsuzluk, konsantrasyon zorluğu yer alır. Bireyler ayrıca duygusal patlamalar yaşayabilir, hissettikleri ile baş etmekte zorlanabilirler veya başkalarından uzaklaşabilirler. Kişinin travmatik olayı zihninde yeniden yaşadığı flashback’ler ve kabuslar yaygındır. Fiziksel travma belirtileri ise baş ağrısı, terleme, gerginlik, tükenmişlik, sindirim bozukluğu olarak kendini gösterebilir.

Bireyler travma sonrasında depresyon, yüksek işlevli anksiyete ve madde bağımlılığı sorunları gibi başka ruh sağlığı sorunları geliştirmeye devam edebilirler.

Travmatik deneyimler neler olabilir?

Bazı araştırmalar, Kuzey Amerika’daki insanların %60-75’inin bir noktada travmatik bir olay yaşadığını tahmin ediyor. Birleşik Krallık’taki yardım kuruluşu Mind, aşağıdakileri potansiyel travma nedenleri olarak listeler:

  • Zorbalık
  • Taciz
  • Fiziksel, psikolojik veya cinsel istismar
  • Cinsel saldırı
  • Trafik kazaları
  • Doğum
  • Hayatı tehdit eden hastalıklar
  • Sevilen birinin ani kaybı
  • Saldırıya uğramak
  • Kaçırılmak
  • Terör eylemleri
  • Doğal afetler
  • Savaş

Travma semptomlarını iyileştirmek için bireysel olarak neler yapabiliriz?

Kendi başımıza alabileceğimiz bazı aksiyonlar travmanın duygusal, psikolojik ve fiziksel semptomlarıyla baş etmemize yardımcı olabilir. Travma semptomlarını iyileştirmek için gerçekleştirilebilecek bazı davranış değişiklikleri aşağıdaki gibidir.

Egzersiz yapmak

Travma vücudun savaş ya da kaç tepkisini etkinleştirebilir. Egzersiz, bu etkilerin bazılarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Yapılan araştırmalarda, aerobik egzersizin Travma Sonrası Stres Bozukluğu olan kişiler için etkili bir terapi olabileceğini düşündürmektedir.

Farkındalık egzersizleri

Dikkatli nefes alma ve diğer farkındalık temelli egzersizler, insanları şimdiki zamana odaklayabilir ve bu da onların travmatik olayı yeniden ve yeniden yaşamalarını engelleyebilir. Araştırmalar, farkındalığa dayalı egzersizlerin, tek başına veya diğer tedavilerle birlikte TSSB için umut verici bir müdahale olduğunu öne sürmektedir.

Diğer kişilerle bağlantı kurma

Başkalarından kendini geri çekme, travmanın yaygın bir belirtisidir. Ancak, bu süreçte kişinin başkalarından destek alması önemlidir. Amerika Anksiyete ve Depresyon Derneği’ne göre, insanlarla iletişim halinde olmak, travmanın TSSB’ye dönüşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Çok zorsa, diğer insanlarla travma hakkında konuşmak gerekli değildir. Sadece başkalarıyla etkileşim kurmak bile ruh halini iyileştirebilir.

Dengeli yaşam tarzı

Travma geçiren bir kişi rahatlamakta veya iyi uyumakta zorlanabilir. Ancak uyku, rahatlama ve beslenme ruh sağlığında önemli rol oynar. Mümkünse kişi şunları yapmaya çalışmalıdır:

  • Gecede 7-9 saat uyku
  • Dengeli beslenme
  • Alkol ve uyuşturucudan kaçınmak
  • Dikkatli veya eğlenceli aktivitelerle stresi azaltmak

Ne zaman destek alınmalı?

Kalıcı veya şiddetli travma belirtileri yaşayan kişiler, mutlaka bir profesyonelden yardım almalıdır. Travma belirtileri günlük işleyişe veya başkalarıyla ilişkilere müdahale ediyorsa yardım istemek özellikle önemlidir. Travma semptomlarını iyileştirmek profesyonel destekle çok daha kolay ve sağlıklıdır.

Kaynaklar
Psikoloji, travma, travma sonrası stres bozukluğu, travmayı iyileştirmek