Neden başka insanlarla ilişki kurmaya çalışırız? Neden her ilişki, aynı anlamı taşımaz? Yaşadığımız tüm ilişkilerde sabit olan beklentimiz, varlığımızın fark edilmesi, kabul edilmek ve onaylanmak olmakla birlikte yaşanan hemen hemen tüm kişilerarası problemlerin kaynağında da bu beklentilerin karşılanmaması yatmaktadır. Psikolojide bir iletişim kuramı olarak bilinen Transaksiyonel Analiz (TA) , kişilerarası ilişkide ve iletişimde davranışları analiz eden bir modeldir ve her bireyin sahip olduğu, temel olarak üç ana grupta toplanabilecek, ego durumlarıyla hareket ettiğini ifade etmektedir. Başka bir deyişle Transaksiyonel Analiz; hayat pozisyonumuzu, kendimize, başkalarına ve yaşama karşı aldığımız tavır olarak da ifade etmektedir.
İlk olarak 1950’li yıllarda Amerikalı Psikiyatr Dr. Eric Berne tarafından temelleri atılmıştır Transaksiyonal Analizin. Eric Berne’ye göre benliğin 3 hali vardır:
- Ebeveyn Hali
- Yetişkin Hali
- Çocuk Hali
Olaylar karşısında her birey, sahip olduğu bu benlik durumuna göre hareket etmektedir.
İlgini çekebilir: Kişilerarası İlişkilerde Kendini Ne Kadar Açıyorsun: Johari Penceresi
Benlik Durumları
- Ebeveyn Benlik: Anne babalarımızın sergilediği, koruyan kollayan, mükemmelliyetçi ve eleştiren benlik. İçerisinde yardım ve nasihati barındırır. Ebeveyn benliğimizi kullanıyorsak, biz ailemizden öğrendiğimiz değerler, inançlar, kurallar ve kalıplardan oluşuyoruz.
- Yetişkin Benlik: Çözüm odaklı, sorumluluk sahibi benlik. Gerçeklik ve sağduyu hakimdir. Yetişkin benliğimizi kullanıyorsak, biz kararlarımızda akılcı ve mantıklı, somut ve gerçekçi bir yaklaşımı benimsiyoruz.
- Çocuk Benlik: Sorumluluk almaktan kaçınan, rahat, olayları hafife alan, ciddiyetten uzak, spontane, hayattan keyif alan benlik. Çocuk benliğimizi kullanıyorsak, ihtiyaçlarımız, korkularımızı ve duygularımızın ağır bastığı bir yaklaşımı benimsiyoruz.
Her insanda bu üç benlik de bulunmakla birlikte, olaylar karşısında verdiğimiz tepkiler kişiliğimizi de belirlemektedir.
İlgini çekebilir: İnsanlarla İletişim Kurarken Hangisisin: Davranış Biçimlerine Göre 3 İnsan Tipi
İlişkide olduğumuz durumların ne olduğuna dair herhangi bir kategori olmasına gerek olmadan, gerek kendinizin gerekse karşınızdaki kişinin yukarıda belirtilen benlik durumlarından hangisine sahip olduğunu tespit edebilmek için sormanız gereken 3 soru bulunmaktadır:
- Hangi durumlarda hangi benlik durumunu kullanıyorum ?
- Verdiğim mesaj doğru mu?
- İstediğim etkiyi yaratabildim mi?
İletişiminizi etkin kılmak için sormanız gereken diğer sorular:
- Karşımdaki hangi benlik durumundan yol çıkarak iletişim kurmayı tercih ediyor?
- Hangi benlik durumundan yola çıkarsam nasıl etkilerim?
- Genelde iletişim kurarken hangi benlik durumunu tercih ediyorum?
İlgini çekebilir: Duygusal Olarak Kapalı İnsanlarla İletişim Kurmanın 10 Adımı
Karşımızdaki kişinin hangi benlik durumunu benimsediğini nereden anlarız?
Gerek iş yaşamımızda, gerekse ikili ilişkilerimizde görebileceğimiz bu benlik durumları ile ilgili olarak karşımızdakinin hangi benlik durumu ile hareket ettiğini kelimeler, ses tonlar ve mimiklerle anlayabiliriz.
Peki nedir bu kelimeler, ses tonları ve mimikler?
1. Kelimeler
Ebeveyn Benlik
- Daima
- Asla
- Bunu yap / Bunu yapma
- Bizim zamanımızda
- Yapmalısın
- Asla unutma
- Yapmak zorundasın
- Kuralları hatırla
- Başkaları ne der?
Yetişkin Benlik
- Deneyelim
- Kim
- Ne
- Ne zaman
- Nasıl
- Hangi
- Bunun nedeni
- Muhtemelen
Çocuk Benlik
- Bence
- Korkunç
- Yardım et
- Ayyy!
- …istiyorum
- Harika
- Süper
- Aptal
- Ne güzel
2. Ses tonu
Ebeveyn Benlik
- Eleştiren
- Emir veren
- Teşvik edici
- Otoriter
- Sert
Yetişkin Benlik
- Açık
- Sorgulayıcı
- Rahat
- Gerçekçi
- Uyumlu
Çocuk Benlik
- Alaycı
- Heyecanlı
- Sevecen
- Bağıran
- Ağlamaklı
3. Mimikler
Ebeveyn Benlik
- Parmağıyla göstererek
- Ciddi bir ifade
- Beğenmeyen bakış
- Baş sallama
- Kucaklama
Yetişkin Benlik
- Soran bir bakış
- Sakin
- Rahat
- Dik duruş
Çocuk Benlik
- Büyük gözler
- Ağlamaklı
- Utangaç bakışlı
- Surat asma
- İki büklüm
Bu teknikler ve bu soruları sorarak ilişkimizde zorlandığımız durumları daha kolay tespit edip, buna göre bir davranış biçimi belirleyerek ilişkimizi daha sağlıklı bir şekilde yönetebiliriz.
Yardımcı kaynaklar: ta.org.tr/, www.goodtherapy.org/
