Yaşamın her alanında karşımıza iletişim kurmakta zorlandığımız kişiler çıkar. Çözmekte zorlandığımız ve bizi strese sokan durumlarla karşılaşırız. Bazıları sürekli bir şeylerden şikayet eder, bazıları karşı tarafı küçük düşürmeye çalışır, bazıları kendini olduğundan daha yetkin göstermek arzusundadır, bazıları da her olayın olumsuz yanını görme eğilimindedir. Söz konusu iş yaşamı olduğu zaman ise zor insanlarla ve zor durumlarla başa çıkmak daha önemli bir sorun haline gelir. Çünkü baş edemediğimiz her ilişki ve durum iş yerinde hem bizim başarımızı, verimimizi, mutluluğumuzu hem de çalıştığımız iş yerinin verimini ve huzurunu etkiler. İş yerinde zorbalığa uğramak; diğer bir adıyla mobbing, bizi zorlayan başlıca problemlerin arasında yer alıyor.
İş yerinde bazen bizimle aynı konumda çalışan, bazen yöneticisi olduğumuz, bazen de müşterimiz olan, kolay iletişim kurulamayan insanlarla karşılaşırız. Bundan dolayı, kimlerin ve hangi durumların bize zor geldiğini, onların zorlayıcı davranışlarını ve bunlarla başa çıkmak için nasıl davranmamız gerektiğini öğrenmemiz bize fayda sağlar. Forbes’te yayınlanan araştırmaya göre, dünya genelinde işçilerin %75’i işyerinde zorbalıktan etkileniyor. 2011 ile 2016 yılları arasında bilgilenmek, psikolojik destek istemek ve mobbing durumları için 38.262 kişi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 170 numaralı hattını aradı.(*)
Önemli olan bizi zorlayan insanların davranışlarını kişiselleştirmememiz ve onlarla nasıl baş edebileceğimizi bilmektir.
Fark Edilmeyen Tehlike: Gizli Saldırgan İnsan Tipi
Problem yaratan insan tipleri 12 gruba ayrılmıştır. Bunlar; bencil, güvensiz, baskıcı, saldırgan, gizli saldırgan (sinsi), korkutucu, kararsız, iç karartıcı, şikayetçi, sessiz, sözel kabadayı, çok bilmiş, güvenilmez karakter özelliklerine sahip insanlardır. Her bir tip iletişim kurulması zor karakterlerden oluşur. Ancak bu yazının konusu olan tip, gizli saldırgan kategorisine giren tiptir.
Eski zamanlardan beri hepimiz düşmanımızı bilir ve ona göre davranırız. Nereden, ne geleceğini bilmek savunma stilimizi belirlememizi sağlar. Oysa en tehlikeli olanlar gizli saldırganlardır. Bu kişilik yapısına sahip olanlar gerçek yüzlerini size göstermezler. Siz onları tehlikesiz zannederken aslında aç bir kurt gibi hata yapmanızı beklerler. Yüzünüze gülüp arkanızdan kuyunuzu kazarlar ve siz tehlikeyi anlamadığınız için savunmasızsınızdır. Çünkü açıkta, herkesin görebildiği tavırlardan kaçınırlar.
Gizli saldırgan insan tipinin özellikleri nelerdir?
- Bu tiplerin sinsi hareketleri, pasif agresif bir tarzları vardır.
- Yüz yüze konuşmak yerine insanların arkalarından konuşarak eleştirirler.
- Başkalarını üzecek espriler yapmayı severler.
- İzleyicileri olmasından hoşlanırlar.
- Arkadaşça bir gülümseme ile hatalarınızı ve başarısızlıklarınızı gösterirler.
İş yerinde zorbalık: Mobbing
İş yerinde psikolojik taciz mağdurları başta depresyon olmak üzere umutsuzluk, çaresizlik, anlamsız korku ve kaygı hissi, öfke, dikkat dağınıklığı, özgüven eksikliği, travma sonrası stres bozuklukları yaşayabilmekte, intihara kadar giden psikolojik sorunlar yaşamaktadır.(1) Ruhsal sorunlara tansiyon, taşikardi, iştahsızlık, baş ve sırt ağrıları, deri döküntüleri ve kaşıntı gibi fiziksel rahatsızlıklar eşlik etmektedir.(2)
İş yerinde zorbalık yalnızca kavgacı olmayı, bağırmayı, şiddet eylemi gerektirmez. Daha pasif-agresif ve daha az bilinen zorbalık tavırları vardır. Bunlara birkaç örnek verelim:
- Ekip toplantılarından veya etkinliklerinden kasıtlı olarak dışlanmanızı sağlamak
- İşinizi sabote etmek
- Size aşırı iş yüklemek veya tüm işinizi elinizden almak
- Bilerek sizden bilgi saklamak
- Yanlış söylentiler yaymak ve dedikodu yapmak
İş yerinde zorbalığa uğruyorsak neler yapabiliriz?
Zorbanın gizliliğini sonlandırın.
Bir gizli saldırgan tipinin en büyük silahı deşifre olmamaktır. Bu noktada alınacak ilk aksiyon, karşı tarafla iletişim kurarak yaptığı zorbalığın farkında olduğunuzu göstermek olabilir. Ona, sizi incitmek amacı taşıyıp taşımadığını sorun. Onun söylediklerini üçüncü bir kişiden duyduysanız, o kişiden detayları isteyin ve kendisine gerçekten bunu söyleyip söylemediğini sorun. Bundan sonra yorumlarını sadece sizinle paylaşmasını ve yalnızken söylemesini önerin.
Elbette inkar edebilir veya savunmaya geçebilir; ancak o andan itibaren, onun çocuksu zorbalık oyunlarını bildiğinizin artık farkında olacaktır.
Kontrolü elden bırakmayın.
Zorba bir iş arkadaşınız, sizi bir öğle yemeği gezisinden pasif-agresif bir şekilde dışlıyorsa veya işinizi aşırı derecede eleştiriyorsa, davranışının sizi etkilediğini bilmesine izin vermeyin. Zorbanın davranışının kontrolü sizde olmayabilir, ancak sizin kontrolünüz her zaman sizdedir.
Saldırılara karşı sağlam durun ve sakinliğinizi koruyarak zorbaya bu hareketlerine tahammül etmeyeceğinizi açıkça söyleyin.
Temkinli olun ve elinizi güçlendirin.
Her yazılı saldırıyı, keyfi talimatı ya da yetkinliğinizin sorgulandığı olayı tarih, saat ve yerleri ile birlikte ayrıntılı bir şekilde not alın. Toplantılarda zorba ile yalnız kalmamaya çalışın ve mümkün olan her karşılaşmada bir şahidiniz olduğundan emin olun.
Kendiniz için ayağa kalkmaktan korkmayın.
Unutmayın ki, benlik saygısı düzeyi ne kadar yüksek olursa, kişinin başkalarına saygı, nezaket ve cömertlikle davranma olasılığının o kadar yüksek olacağına dair çok güçlü kanıtlar var. (Nathaniel Branden) Bu yüzden siz öz saygınızı korudukça ve güçlendirdikçe başkalarının size olan davranışlarını o kadar etkileyeceksiniz.
Seçeneklerinizi değerlendirin.
En önemlisi de, iş arkadaşlarına zorbalık söz konusu olduğunda, hangi savaşların savaşmaya değer olduğunu ve hangilerinin zaman ayırmaya değmeyeceğini bilmelisiniz.
Bulunduğunuz iş ortamı size iyi gelmiyorsa, kalmakta ısrar etmenizin kariyerinize bir faydası yoksa, daha iyi bir çalışma ortamı için değişiklik yapma seçeneğini değerlendirin.
