Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyon ve kompulsiyonlar ile karakterize ruhsal bir bozukluktur. Obsesyon veya saplantı, kendiliğinden bilinç alanına giren, yineleyici, sıkıntı yaratan, kişinin saçma ve yanlış olduğunu bildiği düşünce, dürtü ya da imajlardır. Kompulsiyon (zorlantı) ise genelde bir obsesyona engel olmak için belli kurallarla yapılan motor veya mental eylemlerdir. Bu yazımızda obsesif kompulsif bozukluğun türleri, nedenleri ve olası tedavi yöntemlerine göz atacağız.
İlgini çekebilir: Travma Nedir? Travmatik Olaylara Karşı Verilen 3 Psikolojik Tepki Nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk Türleri
Bulaşma obsesyonu ve temizlik kompulsiyonu:
Kişinin, bedeninin ve giysilerinin kir, mikrop, toz gibi etkenlerin; kimyasal maddeler, deterjanlar, zehirler, idrar ve diğer beden salgıları ile bulaşacağına ilişkin takıntıları ve bu takıntıların yarattığı sıkıntıyı gidermek için yaptığı davranışlarıdır.
Kuşku obsesyonu ve kontrol kompulsiyonu:
Kişi; gaz ocağı, kapı, kilit gibi nesnelerin açık kalmış olabileceğinden ve ütü vb. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar ve emin olmak için tekrar tekrar kontrol etme gereksinimi hisseder.
Cinsel içerikli obsesyonlar:
Zaman zaman OKB’li hastalar, kendine, yaşına ve toplumdaki yerine hiç yakıştıramadığı bir biçimde, cinsel içerikli obsesyonlara sahiptir.
Dini içerikli obsesyonlar:
Kişi, inanç ve görüşlerine tam karşıt bir biçimde ve çok yoğun sıkıntı yaratacak şekilde, dini içerikli takıntılı düşüncelerden kendini alıkoyamaz.
Simetri/düzen obsesyon ve kompulsiyonları:
Kişinin tüm yaşamında simetri gereksinimi ve düzenlilik hakimdir.
Dokunma kompulsiyonları:
Bazı davranışları yapmadan önce kendilerince önemsedikleri bir eşyaya dokunma gereksinimi duyarlar.
İlgini çekebilir: Anksiyete Nedir? Anksiyete Belirtileri, Tipleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Nedenleri
Herhangi bir kesinlik kazanmamasına karşın OKB’nin nedeni olarak birkaç varsayım üzerinde durulmaktadır:
Genetik nedenler
OKB’li hastaların birinci derece akrabalarında OKB’nin sık olarak görülmesi, hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir.
Beyin işlevlerinde bozulma ve serotonin
Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda, beynin bazı bölgelerinde ve özellikle de beyin içindeki sinirsel iletimde önemli rolü olan serotonin maddesinin işlevlerinde bozukluk saptanması, bunların OKB’nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır.
Çocukluk çağı travmaları
Çocukluk çağı travmalarına maruz kalan kişilerde, ileri yaşamlarında önemli bir stres yaşantısı ardından OKB’nin ortaya çıkabilmesi çok olasıdır.
Kişilik özellikleri
Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan kişiler, OKB’ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir.
İlgini çekebilir: Mevsimsel Depresyon Nedir? Mevsimsel Depresyonun Etkisini Azaltmak İçin 10 Öneri
Teşhis
Obsesif kompulsif bozukluk için laboratuvar ortamında gerçekleştirilebilen bir test yoktur. Teşhis, hastanın semptomları ve hastanın genel davranışları üzerine, uzman bir doktor tarafından konulabilir. Psikiyatrist tarafından gerçekleştirilen psikolojik değerlendirme esnasında düşünceler, duygular, semptomlar ve davranış kalıpları incelenir.
Tedavi Yöntemleri
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tedavi edilmediği takdirde kendiliğinden iyileşmeyebilir, bu nedenle tedavi almak son derece önemlidir.
Davranış terapisi
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) hastalarında sıklıkla görülen abartılı veya takıntılı düşünceleri azaltmaya odaklı bir tedavi yöntemidir. Amaç, Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan kişilere, zorlayıcı davranışlarda bulunmadan kaygı yaratan inançlarıyla yüzleşmeleri konusunda yardımcı olmaktır.
İlaç tedavisi
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) hastalarında, beyindeki serotonin seviyelerini artırmaya yönelik ilaçlar kullanılabilir.
Yardımcı Kaynak: What is obsessive-compulsive disorder?, medicalnewstoday.com
