Pasif agresif kişilik bozukluğu (PAPD), insanların olumsuz duyu ve duygularını doğrudan değil, gizli veya pasif bir şekilde ifade etmelerine neden olur. Bu kişilerin genellikle söyledikleri ve yaptıkları bir çelişki yaratır. Bu bozuklukta huzursuzluk, değişkenlik, kararsızlık, somurtkanlık ve kırılganlık belirgindir. Kişiler kaçma, kaytarma, istenen işi yapmama gibi pasif yollara başvurur. Talepler, sorumluluklar ve yükümlülükler karşısında otoriteye karşı pasif direnç ve negativistik davranış örüntüsü yaygındır. Pasif agresif kişilik bozukluğu nedir, belirtileri nelerdir, sağlık uzmanları bu durumu nasıl teşhis ve tedavi eder inceliyoruz!
Pasif agresif kişilik bozukluğu nedenleri
Çocukluk ve ergenlik döneminde, başkalarına, özellikle de otoritelere karşı orta derecede bir direnç, doğal olarak gelişme eğilimindedir ve zamanla azalır. Ne var ki PAPD’nin tam olarak neden oluştuğu belirsizliğini koruyor.
Araştırmalar bu rahatsızlığın büyük ihtimalle aşağıdaki nedenlerin farklı kombinasyonlarından dolayı geliştiğini gösteriyor. Pasif agresif kişilik bozukluğunun nedenleri arasında genetik faktörler önemli bir yer tutar. Bunun yanı sıra, taciz edici bir ortamda veya madde bağımlılığının olduğu bir evde büyümek de bu kişilik bozukluğuna yol açabilir. Çocukluk döneminde öfke veya olumsuz duyguları ifade ettiği ya da bazı duygu ve düşüncelere karşı çıktığı için cezalandırılmak, bireyin kendini ifade etme yollarını olumsuz etkileyebilir. Aynı şekilde, çocukluk döneminde kendini nasıl göstereceğini öğrenememek de bu bozukluğun gelişimine katkıda bulunabilir. Ebeveynler, bakıcılar veya öğretmenler gibi otorite figürleriyle olan ilişkilerdeki aksaklıklar da pasif agresif kişilik bozukluğunun nedenlerinden biridir.
Bazı insanlar aşağıdakiler gibi başka bir akıl sağlığı durumuna ek olarak da PAPD yaşayabilir:
- Anksiyete bozuklukları
- İntihar düşüncesi veya davranışı
- Madde bağımlılığı
- Şizofreni
- Bipolar bozukluk
- Öğrenme veya dikkat bozuklukları
- Narsistik kişilik bozukluğu
Pasif agresif kişilik bozukluğu belirtileri
PAPD’li insanlar söyledikleri ve yaptıkları arasında bir kopukluk yaşama eğilimindedir. PAPD çeşitli şekillerde ortaya çıkabilse de yaygın belirtileri şunları içerir:
- Başlangıçta yapmaya gönüllü olduğu bir işin görevlerini tamamlamayı ertelemek
- Kasıtlı olarak hatalar yapmak veya projeler, görevler, etkinlikler için son teslim tarihlerini kaçırmak
- Aşırı inatçı davranmak
- İş projelerinden, seyahatlerden, tıbbi randevulardan veya aile toplantılarından kaçınmak için önemli belgeleri kasıtlı olarak yanlış yerleştirmek
- Kişisel bir talihsizlikten dolayı aşırı derecede şikayetçi olmak
- Otoriteyi küçümsemek veya eleştirmek
- Nispeten şanslı olana karşı kıskançlık ve kızgınlık hissetmek
- Tartışmacı olmak
- Düşmanlık ve pişmanlık arasında gidip gelmek
- Agresif, kötümser veya alaycı bir tavır sergilemek
- Başkalarını kendi duyguları veya eylemleri için suçlamak
- Yetersizlik veya düşük özgüven duygusu yaşamak
- Nedenini açıklamadan başkalarına karşı soğuk veya kinci davranmak
Teşhis süreci
Uzman kişi, PAPD ile birlikte mevcut olabilecek diğer ruh sağlığı koşullarını belirlemek veya teşhis etmek için şu değerlendirme araçlarını kullanabilir:
- Algılanan genel kişilik özellikleri ve davranışları
- Günlük yaşam etkileşimlerinin, ilişkilerinin veya rollerinin karakterizasyonu
- Duygusal farkındalık seviyesi
- Geçmişteki veya hali hazırdaki kişiler arası çatışmalar
- Umutsuzluk duyguları
- İntihar düşünceleri
- Kişisel veya ailevi ruh sağlığı koşulları öyküsü
- Madde kullanımı
- İş yeri veya okul gibi günlük yaşam alanlarında işlev görme yeteneği
- Sağlıklı ilişkiler kurma ve sürdürme yeteneği
- Kişiler arası davranışlara duyarlılık
- Kişiler arası değerler
- Sosyal biliş veya farkındalık
Pasif agresif kişilik bozukluğu tedavisi
Sağlık uzmanları, genellikle pasif agresif kişilik bozukluğunu (PAPD) tedavi etmek için terapi ve ilaç kombinasyonunu kullanarak etkili sonuçlar alabilirler. Bu tedavi sürecinde, PAPD ile ilişkili yaygın durumları ele almak amacıyla çeşitli yöntem ve ilaçlar tercih edilir. Anksiyete ve dikkat eksikliği ilaçları, ruh hali dengeleyiciler ve antipsikotikler bu süreçte sıkça kullanılan ilaçlar arasındadır. Tedavi planına bilişsel davranışçı terapi de dahil edilebilir. Ayrıca, yatan hasta tedavisi veya toplum temelli madde bağımlılığı programları, akran desteği ve grup terapisi gibi yöntemler de PAPD tedavisinde önemli bir rol oynar.
PAPD için tedavi hedefleri şunları içerir:
- Öz yeterliliği ve öz saygıyı artırmak
- Kişinin öfke gibi olumsuz duyguları ifade etme yeteneğini geliştirmek
- Başkalarına, özellikle şanslı sayılanlara karşı tarafsız duygular geliştirmek
- Kendinden, başkalarından ve kişiler arası ilişkilerden daha gerçekçi beklentiler oluşturmak
- Olumsuz duyguları veya algıları ele almak ve onlar hakkında daha nesnel veya tarafsız düşünmenin yollarını öğrenmek
- PAPD’nin geliştirmiş olabileceği olası nedenleri belirlemek
- Geçmiş kişiler arası çatışmaları etkili bir şekilde ele almak ve çözmek
- Kendini kontrol etme duygusunu geliştirmek ve umutsuzluk duygularını azaltmak
- İntihar düşüncelerini ortadan kaldırmak veya azaltmak
