Yıkıcı davranışları, etkisiz ve tek taraflı iletişimleri ile çalışanların motivasyonunu düşüren, verimliliğini azaltarak işten çıkma noktasına getiren toksik yöneticilerle her organizasyonda karşılaşılabilmektedir. Gallup Araştırma Şirketi tarafından yapılan bir araştırmada, çalışanların %50’sinin profesyonel yaşamlarında en az bir kez toksik bir yönetici ile karşılaştıkları sonucuna ulaşılmıştır. Peki toksik bir yönetici ile çalışmak ruh sağlığımızı nasıl etkiliyor ve böyle bir yöneticiyle karşılaştıktan sonra ne yapabiliriz?
İş hayatında toksik yöneticilerin ortak özellikleri
Kişilikleri ve tarzları nedeniyle, stresi ve endişeyi artırarak özgüveni yerle bir eden bu yöneticiler organizasyonların en büyük sorunlarından biridir. Bulundukları konumu korumak için de üst yönetime verdikleri bilgiler ve raporlamalar hep kendi bakış açıları üzerindendir. Üst yönetimler de detay bilgiyi bu şekilde aldıklarından organizasyondaki olumsuz durumların oluşması ve büyümesinde bilmeden aracı konumuna gelmektedirler. Güçlü kişilikleri sayesinde kısa vadede kötü niyetlerini gizleyebilmektedirler. Ancak orta ve uzun vadede, organizasyonlar için ciddi tehlike oluşturmaktadırlar.
Bir yöneticinin toksik, yani zehirli olduğunu anlamak çok kolay değildir. Bununla birlikte davranış biçimlerinden dolayı çalışanlar üzerindeki etkilerinden bunu anlamak mümkündür. Ancak belirtmek gerekir ki; toksik yöneticiler kendilerini toksik olarak görmezler ve her durumda haklı olduklarını göstermeye çalışırlar.
Toksik yöneticilerin kişilik özellikleri; beceriksiz, şikâyetçi, sorumluluk almak istemeyen, ahlaki değerleri zayıf, hırs yapan, bencil, kibirli, cimri, dürüst davranmayan, art niyetli, görevini kötüye kullanan olarak sıralanabilir. Öte yandan; yüksek sesli konuşan, kararlı ve sürekli talep eden konumda olan bir yönetici, toksik olmayacağı gibi, naif ve samimi tavırları olan bir yönetici ise toksik olabilmektedir. Yani toksik olma durumunu belirlemek ilk bakışta anlaşılabilecek bir şey değildir ve kişilerin üzerinde yarattığı sonuçlar üzerinden değerlendirmek gerekmektedir.
Toksik yöneticiler, sıkı kontrol mekanizmasını kullanarak kişilerin yaratıcılıklarını önce sınırlayıp sonra yok ederler. Bilgi ve iletişim ağını kendi kontrolleri altında tutarak, çalışanların birbirleri ile olan ilişkilerini sınırlandırır ve soyutlarlar. İlişkilerin soyut hale gelmesi ile birlikte güven duygusu azalır ve buna bağlı olarak çalışan ilişkilerinin azalmasını sağlarlar.
Toksik bir yönetici ile çalışmak ruh sağlığımızı nasıl etkiler?
İş hayatında toksik yöneticilerle ilgili yapılan araştırmalar, çalışanların zihinsel ve fiziksel sağlığına, iş tatminine ve performansına önemli etkiler yapmaktadır. Örneğin, Harvard Business School tarafından yapılan bir araştırma, toksik yönetici davranışlarının çalışanlarda iş stresi, tükenmişlik ve işten ayrılma oranlarını artırdığını göstermiştir. Bu araştırma, özellikle “mikro yönetim”, “aşağılayıcı dil kullanımı” ve “destek eksikliği” gibi olumsuz yönetici davranışlarının çalışanların motivasyonunu ve iş performansını olumsuz etkilediğini ortaya koymuştur.
Toksik bir yönetici ile çalıştığınızı anladıktan sonra nasıl devam etmelisiniz?
Kararınızı verin.
Öncelikle yapmanız gereken, kalmak veya gitmek üzerine düşünerek mevcut seçenekleri değerlendirmeniz. Kapana kısılıp kısılmadığınızı hatırlayın. Ne kadar baskı altında olduğunuzu ve mevcut durumun sizin üzerinizde gerek zihinsel, gerekse fiziksel olarak ne kadar etki yarattığını değerlendirin. Eğer kararınız kalıp devam etmek üzerine ise; bu durumdan zihinsel sağlığınız etkileneceği için başa çıkma stratejileri geliştirmeniz gerekecektir.
İşinize odaklanın.
Kararınız kalmak üzerine olduğunda yapacağınız şey işinize odaklanmak olmalıdır. İşinizi iyi yapmak üzerine bir hedef belirlemelisiniz. Kurbanlık düşüncelerinden sıyrılın. Yöneticinizin size verdiği işlere odaklanarak mümkün olduğunca iyi performans göstermek üzerine çalışmalısınız. Yöneticiler sizin kendileri hakkındaki düşüncelerinizle zerre kadar ilgilenmezler. Ondan ne kadar hoşlanmadığınız, genellikle yöneticinizin umrunda dahi değildir. İşinizi iyi yaptığınız takdirde sizi daha az hedef olarak görmesine sebep olacaksınız. Bu sayede yöneticinizin, üst yöneticiler tarafından takdir edilmesini hatta yükselmesini sağlayabilirsiniz ki sizden uzakta yükselmesi hiç de fena bir fikir gibi durmuyor.
Sınırlarınızı koruyun.
Kibar, dürüst, net ve aynı zamanda mesafeli olun. Güvenli bir mesafe, sizi olası olumsuz etkilerden koruyacaktır.
Bir kayıt defteriniz olsun.
Mevcut durumda baskı altında, güvensiz ve taciz edici davranışlar içerisindeyseniz detaylı kayıt tutmalısınız. Abartısız ve doğru kayıtlar olmak kaydıyla ispatlanabilir belgelerin olduğu belgeler sizi güçlü kılacak, olası tersliklerden koruyacaktır. Bununla birlikte; taciz altında olduğunuzu hissediyorsanız bu durumu asla kabul etmeyin ve üst yöneticilere raporlamaktan çekinmeyin.
Hiçbir durum sonsuz değildir.
Her şeye rağmen, gücü elinde bulundurma arzusunda olan yöneticilerin bu tavırlarından dolayı aslında sık sık pozisyon değiştirdiklerini söylemek mümkündür. İçinde bulunduğunuz durum ne kadar can sıkıcı olursa olsun çok uzun süre uğraşacağınız anlamına gelmez. Bu nedenle siz, başarınızı sürekli kılmak için bu süre içerisinde yeteneklerinizi ve bağlantılarınızı geliştirmeye odaklanmalısınız.
Unutmayın ki bu tür yöneticiler, üst yönetime kendilerini farklı yansıtmaktadırlar ve insanları manipüle etme konusunda oldukça başarılıdırlar. Eğer varlığınızı mevcut iş yerinde sürdürmek istiyorsanız, doğru bir stratejiyle toksik bir yönetici ile baş etmek mümkündür.
