Hayatta birçok fırsatın kapısı, motivasyonun gücüyle açılır. Motivasyon bir şeyi başarmak için en güçlü itici kuvvettir. Bu nedenle, hayatta odaklandığınız hedefleriniz varsa ve bu hedefe ulaşmak için zorlu bir yolda yolculuk yapmanız gerekiyorsa; zaman zaman enerjinizin azaldığını hissedebilir, o yolun hiç bitmeyeceğine yönelik tükenmişlik yaşayabilirsiniz. İşte bu noktada sizi tekrar hedefinize kilitleyecek ve devam etmenizi sağlayacak bir motivasyon manifestosuna ihtiyacınız var demektir. Bu manifesto, hayat yolculuğunda rutin işler, başarısızlıklar, karşılaştığınız engeller nedeniyle zaman zaman hedefinizden uzaklaştığınızda devreye giren ve içinizdeki isteği yeniden canlandıran bazı teknikler ve stratejiler içermelidir. Her bireyin motivasyon manifestosu kendi bireysel tercihleri ile karakterize olsa da bilimsel çalışmalarla onaylanmış yöntemleri/stratejileri derleyerek sizin için müthiş bir öneri listesi hazırladım. Nasıl motive olunur, gelin birlikte inceleyelim!

Motivasyon kaynaklarınızı tanıyın.

Sizi ne motive ediyor? İçsel motivasyon ve dışsal motivasyon kaynaklarınız neler? Siz motivasyonunuzu içsel kaynaklar aracılığıyla mı yoksa dışsal kaynaklar aracılığıyla mı artırıyorsunuz? Hiç düşündünüz mü bu konuda? Şayet düşünmediyseniz, nasıl motive olunur sorusunu sormadan önce, kendinizi öncelikle bu konuda tanımaya ve anlamaya çalışın.

İçsel motivasyon, her bireyin kendi iç dünyasından kaynaklanan motivasyon faktörleridir ve daha kalıcı, sürdürülebilir bir motivasyon sağlar (Deci & Ryan, 1985). Dışsal motivasyon ise bireyin dış dünyadan gelen uyarıcılarla motivasyonunu sağlamasıdır. Dışsal motivasyon kaynaklarının etkisi geçici ve sürdürülebilir değildir. Buna karşın bireyin uzun vadede motivasyonunu sürdürebilir kılması için içsel ve dışsal motivasyon kaynaklarını bir arada kullanıyor olması gerekir (Ryan & Deci, 2000). İçsel motivasyon kaynaklarınız tutkularınızdan, kişisel değerlerinizden, ilgi alanlarınızdan beslenirken; dışsal motivasyon kaynakları pozisyonel yükselme, maaş ödülü/yükselmesi, iş ortamında takdir/övgü, rekabet, iş ortamındaki rekabetten beslenebilir.

Hedeflerinize zaman sınırı koyun.

Bir hedefe ulaşmanın en etkili yollarından biri onun için bir zaman sınırı belirlemektir. Zaman sınırı belirlemek hedefe etkin yönelim sağlar. Belirlenen hedefe çerçevesi çizilen zaman içerisinde ulaşmak bizi daha disiplinli çalışmaya sevk eder. Dahası, zamanla sınırlandırdığımız hedefe, belirlediğimiz zaman içinde ulaşmak ya da bir işi belirlediğimiz zaman içerisinde bitirmek için daha motive planlama yapar ve odaklanırız. Bu nedenle hedeflerinize son tarih koyun. Kendinizi hedefe giden yolda ilerlerken bulacaksınız.

Tetikleyiciler belirleyin.

Bir hedefe ulaşmak için çalışmayı nasıl alışkanlık haline getiririz? Bizi çalışmak için uyaran ve tetikleyen faktörler neler olabilir? Kendinize bu konuda sistematik bir rutin kurun. Peki bu nasıl mümkün?

Örneğin, araştırma makalelerimi sabah güneşin doğuşu ile yazmam odaklanmamı ve daha motivasyonel yazmamı sağlıyor. Beni sabah 06.30 sularında uyandıracak ve otomatikman yazmaya yönlendirecek koşullanmayı sağlayan bir tetikleyiciye ihtiyacım var. Bu konuda alarmlı kahve makinem oldukça yardımcı oluyor. Sabah 06.20’ye kurulu olan makinem, beni 06.30 sularında müthiş bir kahve kokusuyla uyandırıyor, alarmı duyduğumda kapatma olasılığımda yok, mutfaktan gelen alarm sesine kahve kokusunun eşlik etmesi otomatikman uyanmaya güdülüyor. Bu koşullanma, kahvemle beraber beni yazmaya yönlendiriyor, bu benim koşullanma yaratan tetikleyicim, siz de hedeflerinize giden yolda kendi bireyselliğinizde bir tetikleyici bulabilirsiniz.

Engellere WOOP tekniği ile hazırlıklı ol.

Bir hedefe doğru ilerlerken zaman zaman karşılaştığımız engeller motivasyonumuzu zayıflatabilir ve hedefimize ulaşmamızı zorlaştırabilir. Ancak WOOP tekniği ile bu engelleri aşmak ve hedefimize odaklanmak mümkündür. WOOP, hedeflere ulaşmamızda süreci etraflıca düşünmemizi ve sürece hazırlık yapmamızı sağlar. WOOP yönteminin adımları şu şekildedir:

1. Dilek (Wish): İlk adım, gerçekleştirmek istediğiniz hedefi net bir şekilde belirlemektir. Dileğinizi belirlerken, ölçülebilir, erişilebilir ve zaman sınırlamasına uygun olmasına dikkat edin. Hedefinizin sizin için anlamı ve önemi üzerine mutlaka düşünün.
2. Sonuç (Outcome): Dileğinize ulaştığınızda elde etmek istediğiniz sonuçları hayal edin. Bu sonuçlar size nasıl bir memnuniyet ve tatmin sağlayacak? Hedefinize ulaştığınızda nasıl bir değişim yaşayacaksınız? Sonuçları somutlaştırarak motivasyonunuzu artırın.
3. Engel (Obstacle): Hedefinize giden yolda karşılaşabileceğiniz olası engelleri belirleyin. Hangi içsel veya dışsal faktörler size meydan okuyabilir? Olası zorlukları ve engelleri öngörmek, hazırlıklı olmanızı sağlar. Bu engelleri açık bir şekilde tanımlayarak gerçekçi bir perspektif oluşturun.
4. Plan (Plan): Engelleri aşmanız için bir plan yapın. Her engel için nasıl başa çıkacağınızı düşünün. Alternatif çözümler geliştirin ve olası senaryolara hazırlıklı olun. Planınızı somut adımlar halinde belirleyin ve gerektiğinde uygun adımlar atın.

WOOP yöntemi, hedeflerimize ulaşırken karşılaşabileceğimiz engelleri öngörme ve hazırlık yapma konusunda bize rehberlik eder. Engellerle başa çıkma planlarınızı oluşturarak motivasyonunuzu yüksek tutabilir ve hedefinize odaklanabilirsiniz. Ayrıca her engel, sizi hedefinize bir adım daha yaklaştıracak bir fırsattır.

Hedeflerinizi küçük adımlara bölün.

Dünyayı değiştirmek istiyorsanız, işe önce evinizin bahçesini, hayır hayır evinizin bir odasını, bu da çok fazla, evinizin sadece küçük bir köşesini değiştirerek başlayın. Hedefe ulaşmanın yarattığı o büyük tablo sizi korkutuyor mu? O halde büyük tabloyu küçük piksellere ayırın. İşinizin en kolay yapılacak küçük bir parçasından başlayın. Küçükten büyüğe, kolaydan zora, yavaş yavaş ama hep ilerleyerek… Belki de oldukça klişe ancak inanın başardığınız küçük bir iş, sizi daha büyüklerini yapmak için motive edecektir.

Bu konuda bir makale üzerinden örnek verecek olursam, makalemin iç başlıklarına odaklanmak, ya da kendi içerisinde bölmek ve hepsi içinde kendi zaman sınırlarını belirlemek hedefe ulaşmamı ve süreci tamamlamamı kolaylaştırıyor. Peki nasıl odaklanıyorum? Pomodoro tekniği, bu konuda en büyük yardımcım. Zamanı verimli kullanmayı sağlayan bir zaman yönetimi tekniği olan pomodoro, bir hedefe ulaşırken odaklanmam ve süreci tamamlamam için müthiş bir odak sağlıyor.

Kendinizi ödüllendirin.

Küçük ya da büyük hedef farketmeksizin ulaştığınız her hedefiniz için kendinize küçük ödüller belirlemeniz, yaptığınız işe yönelik ilginizi, zevkinizi pekiştirir ve motivasyonunuzu artırır. Bu ödüller maddi olmak zorunda değil elbette. Kendi ilginize, zevkinize göre bir ödül listesi hazırlayabilirsiniz. Örneklendirelim mi?

• Küçük bir yürüyüş
• Uzun bir duş ya da spa kulübünüzde bir gün
• Dostlarınızla bir kutlama gecesi
• Doğanın içerisindeki bir komplekse iki günlük keyif kaçamağı

Pozitif akran baskısını kullanın.

Hedefinize ilerlerken ulaşmak istediğiniz hedeften bahsetmeniz, süreci fikirlerine değer verdiğiniz bir arkadaşınızla paylaşmanızın hedefe ulaşma olasılığınızı güçlendirdiği bilinmektedir. Üstelik benzer hedefe ulaşma amacı olan bir akranınızla süreci paylaşıyor olmak, sizi hedefe bağlayan ve motive eden önemli bir itici güç olacaktır.

Bu nedenle, hedeflerinize doğru ilerlerken mutlaka belirlediğiniz hedefle ilgili gerek bir akademisyen, gerek bir spor hocası ya da müthiş iş dehası olan bir iş insanı, daha önce bu yolda ilerlemiş bir akıl hocası ile de süreci paylaşarak sözlü taahhüt ile hedefe ulaşma olasılığınızı güçlendirin.

Ruh halinizi ve enerjinizi yükseltin.

Her zaman pozitif bir ruh halinde ve olumlu düşünceler içinde olmanız gerçekçi değildir. Fakat ruhen enerjinizin düştüğü anlarda enerjinizi ve ruh halinizi yükseltecek bireysel bir motivasyon reçetenizin olması gereklidir. İyi bir ruh hali, biliyoruz ki üretkenliğimizi artırmakta, hayatı daha nitelikli yaşamımıza olanak sağlamaktadır. Peki bu enerjimizi yükseltecek bu motivasyon reçetemizde neler olabilir?

• Minnettarlık/Şükür Listesi: O hep bahsettiğimiz, varlığına minnet ettiğimiz bir listemiz mutlaka olacak. Ruhen düştüğümüz anlarda gözümüzün önünden bir film şeridi gibi geçecek bu liste, beyninizi ve düşüncelerinizi kontrol etmek sizin elinizde…
• Ortam değişikliği: Ortam değişikliğinin ruhta yarattığı bir yenilik etkisi vardır. Bu yenilik etkisi yapmak istediğiniz iş için motivasyon sağladığı gibi ruhen enerjinizi de yükseltecektir. Örneğin, yazdığım kitap bölümlerini, araştırma makalelerimi yaşadığım yerde değil, doğanın içinde farklı kırsal bölgelerde tamamlarım. Yazarlığımın ilk zamanlarında, hemen hemen her yazımı beni motivasyonel anlamda tetikleyecek, ilham veren farklı bölgelerde yazıp orayla özdeşleştirmişimdir. Bunun gibi size ilham veren, bir projenin ya da işin doğmasına ev sahipliği edebilecek yerler keşfetmeye ne dersiniz?

Nedeninizi hatırlayın.

En önemlisi de, neden bu yola koyulmuştunuz? Hedefiniz neydi? Peki bu hedef sizin için neden önemliydi? Bu hedefe ulaştığınızda ne olacak, hangi duyguyu tadacaksınız? Düşünün, hissedin, bu hedefe ulaştığınızda alacağınız hazzı birkaç dakika yaşayın. Bu hazza değer olduğunu göreceksiniz.

Hedeflere ulaşmak isteyen herkesin karşılaştığı ortak bir zorluk, zamanla motivasyonlarını kaybetmektir. Bu aşamada nasıl motive olunur, motivasyonumu nasıl artırırım, soruları sık sık kafamızı kurcalar. Bu adımları takip ederek motivasyonunuzu canlı tutmanız mümkün! Ayrıca, başarı hikayelerinden ve ilham verici kaynaklardan beslenmek, destekleyici bir çevre edinmek ve kendinize güvenmek de motivasyonunuzu artırabilir. Unutmayın, her adım sizi hedefinize biraz daha yaklaştırır ve sabırlı olmak, başarıya giden yolda en değerli yardımcınız olacaktır.