Kendimizi yeterince tanıyor muyuz? Ya da karşımızdakini? İlişkimiz hakkında bilgi sahibi miyiz? Her davranış değişikliği, farkındalık olursa gerçekleşir. Ben kimim, nasıl biriyim, beni diğerlerinden ayıran özelliklerim nelerdir? sorularını insanlar çok eski zamanlardan beri sormuşlar ve cevabını bulmaya çalışmışlardır. Hala da insan davranışlarının nedenlerini bulmaya dair araştırmalar Sosyal Bilimler alanında devam etmektedir. Yapılan çalışmaların sonucunda da farklı düşünceler ortaya çıkmıştır. Enneagram öğretisini incelemeden önce insanları tanımak için yapılan bazı araştırmalara göz atalım.
İnsan davranışlarını sınıflandırmak
Bireyleri tanımak ve özelliklerine göre sınıflandırmak/nitelendirmek adına yapılan bilimsel yöntemlerin temeli Hipokrat’a dayanmaktadır. O dönemde Hipokrat, bireylerde bedene özgü bir salgı salgılandığını ve bu salgı neticesinde kişiliğin belirlendiğini ifade etmiştir. MS II. Yy’da Romalı filozof ve hekim Claudius Galen, insandaki mizaç özelliklerini 4 salgı ile açıklamıştır. Bunlar; kan, balgam, kara safra ve sarı safradır.
Neşeli ve hareketli mizaca sahip kişilerin kanının fazla olduğunu, sakin bazen de ilgisiz mizaçta olanlarda balgamın fazla salgılandığını, melankolik ve üzgün mizaçlı kişilerde kara safranın fazla oldugunu, sinirli ve telaşlı mizaçtakilerde ise sarı safra salgısının fazla olduğunu açıklamıştır.
On dokuzuncu yüzyılın ortalarında W. Sheldon kişilik yapılarını 3 beden yapısı üzerinden sınıflandırmıştır.
- Mezomorfik Yapı (Kaslı, keskin hatlı ve güçlü)
- Endomorfik Yapı (Şişman, yumuşak ve yuvarlak)
- Ektomorfik Yapı (Zayıf, uzun ve hassas)
Görüldüğü üzere insan davranışının oluşmasında fiziksel ve çevresel faktörlerin etkisi hep araştırma konusu olmuştur.
Kişilik tiplerine derin bir bakış: Enneagram
Enneagram öğretisi, tüm dünyadaki en popüler ve en etkili kişilik yöntemidir. Doğuştan getirdiğimiz mizaçları açıklamakla birlikte, insanların önüne çıkan engelleri nasıl rahatlıkla aşabilecekleri, özel yeteneklerinin ve güçlerinin farkına varmalarını sağlayan kişisel gelişim ve dönüşüm için çok güçlü bir yöntemdir.
Enneagram, dokuz ayrı kişilik tipini ve bu tipler arasındaki karşılıklı ilişkileri açıklamakta ve dünyada gittikçe popülerleşmektedir. Kökeni çok eskilere dayanan bir öğretidir. Kişinin kendini tanıma sürecinde bilinen en eski ve en etkili metodlarındandır. Kişinin kendini tanıması, değiştirmesi ve geliştirmesi gereken yönlerini görmesi amacıyla geliştirilen bir kişilik analiz yöntemidir.
Örneğin, hepimizin bildiği Lost dizisinin senaryosu Enneagram modelinden faydalanarak yazılmıştır. Yüzüklerin Efendisi serisinde de Enneagram’daki 9 kişilik modelleri kullanılmıştır.
Enneagram gerek kendimizi tanımada, gerekse karşımızdakini tanımada ve ilişkilerimizi yönlendirmede kullanılabilir. Karşınızdaki şahsın hangi kişilik modeline ait olduğunu bilirseniz onun hangi durumda hangi davranışı gösterebileceğini ve onu nasıl etkileyebileceğinizi de enneagram sayesinde öğrenebilir ve o kişiyi istediğiniz doğrultuda yönlendirebilirsiniz.
Enneagram Tipleri
- Mükemmeliyetçi
- Yardımsever
- Başarı Odaklı
- Bireyci
- Araştırmacı
- Sadık
- Maceracı / Coşkulu
- Lider / Meydan Okuyucu
- Barışçı
8, 9 ve 1 numaralı kişilik tipleri Fiziksel Merkezli insanlardır. Olaylar karşısında fiziksel yani eyleme geçerek karar verirler. Onlar için önemli olan harekete geçmektir. Lider ruhlu insanlar Hareket Merkezli bu kişilik tipinden çıkar. Kırmızı kişilik Tipi olarak renklendirilen bu 3 kişilik tipinin en genel özellikleri: özgürlük, adalet, mertlik, cesaret, girişimciliktir.
2, 3 ve 4 numaralı kişilik tipleri Duygu Merkezli insanlardır. Kararlarını alırken duyguları ağır basmaktadır. Yardımsever, fedakar, duygusal liderlerdir. İçten gelen motivasyonları vardır. Sanatı severler, sezgileri kuvvetlidir.
5, 6 ve 7 numaralı kişilik tipleri Zihinsel Merkezli insanlardır. Kararlarını mantık çerçevesinde ve tüm yönleri ile düşünerek alırlar. Objektif, araştırmacı, şüpheci, temkinli ve tedbirlidirler. Ayaklı kütüphanedirler adeta.
Peki bu 9 temel kişilik tipinin hepsi tek bir kişide bulunabilir mi?
Bu 9 özellik her insanda bulunmakla birlikte, her insanda biri daha ağır basmaktadır ve kişiler kararlarını bu ağırlık noktasına istinaden verirler. Tüm özellikleri üzerinde barındıran insan, ideal insan modeli olarak karşımıza çıkar ve Enneagram öğretisine göre “üst insan” olarak tanımlanır.
