Huzursuzluğun, kaygının, stresin mevcut olduğu ortamları “zehirli” veya son zamanlarda sıklıkla duyduğumuz haliyle “toksik” olarak adlandırmak yanlış olmaz. Toksik bir çalışma ortamını tanımlamak gerekirse; iş arkadaşları, yöneticiler veya şirket kültürü tarafından yaratılan olumsuz atmosfer nedeniyle çalışmanın veya ilerlemenin zorlaştırılması diyebiliriz. Zamanımızın büyük bir kısmını geçirdiğimiz ofis ortamı, zehirli bir hale geldiğinde bu durum gerek yaşam enerjimizi, gerekse çalışma motivasyonumuzu bozmakta. Bu da, ruhsal ve zihinsel sağlığımızı korumamıza engel olmaktadır. İçinde bulunduğumuz ortamın bize ne kadar zarar verdiğini fark etmek çoğu zaman pek kolay olmuyor. Bu nedenle bazı işaretlerin farkına varmak ve önlem almak, kendimizi korumak açısından oldukça önemli. Peki toksik çalışma ortamı nedir, sizi nasıl etkiler ve böyle bir atmosferde kendinizi nasıl koruyabilirsiniz?
Toksik çalışma ortamı nedir?
Bazı iş yerlerinde, görüşmeye gittiğinizde dahi bu zehirli havayı hissedebilirsiniz. İşe alım uzmanlarının ilgisiz tavırları, aşırı çalışmaya övgü atfedilmesi, sizinle görüşürken diğer adaylar hakkında konuşulması, gerek işyerinin gerekse işyerindeki tüm süreçlerin mükemmel işlediğine dair iddialı cümleler kurulması gibi distopik bir yaklaşım benimsenmesi o iş yerinin toksik bir çalışma ortamına sahip olduğu konusunda size fikir verebilir.
Bununla birlikte; aynı firmanın aynı pozisyonu için sürekli yayında olan ilanları var ise bu, turn-over oranının yüksek olduğunun göstergesidir. Toksik bir çalışma ortamında sıklıkla karşılaşılan durumlar ise aşağıdaki gibidir.
- İletişimde saygısızlık ve güven eksikliği mevcuttur.
- İnsanlar daima gergindir.
- Çalışanların performans göstermeleri konusunda baskı vardır.
- Her şey mükemmel olmak zorundaymış gibi hissettirilir.
- Çalışanlar bir hata yaptıklarında işlerini kaybetmekten korkarlar, çünkü kaybetme korkusu aşılanır.
- Şeffaflık ve bilgi eksikliği vardır.
- Sürekli olarak aşırı çalışmak ve aşırı üretkenlik övülür.
- Çalışanların mesai saatleri dışında e-postalara cevap vermeleri ve hafta sonları çalışmaları,
- Çalışan için belirlenen netleşmemiş, tanımlanmamış, sınırları çizilmemiş roller vardır.
- İşyerinde meydana gelen çatışmalar sağlıklı bir biçimde ve çözüm odaklı olarak ele alınmaz veya görmezden gelinir.
- Çalışanlar arasındaki zayıf ilişkiler ve zehirli davranışlar vardır. Bu davranışlar:
- Pasif-agresif davranışlar
- Yeni gelenleri veya başkalarını dışlamak
- Dedikodu yapmak
- Güven eksikliği
- Çalışma süresine, eğitimine ve pozisyondan kaynaklı hak sahipliği
Toksik bir çalışma ortamında sık kullanılan ifadeler nelerdir?
Toksik bir çalışma ortamının belirtilerini anlamak her zaman kolay olmayabilir, ancak kullanılan dil, bu konuda önemli ipuçları verir. Çalışma arkadaşlarınız ya da yöneticileriniz tarafından sıkça duyduğunuz bazı ifadeler, ortamın olumsuzluğunu ve sağlıksız dinamiklerini yansıtabilir. Aşağıda, toksik iş yerlerinde yaygın olarak karşılaşılan ifadelerden bazılarını bulabilirsiniz; bu ifadeler, bireylerin motivasyonunu düşüren, özgüvenlerini zedeleyen ve uzun vadede iş yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir atmosferin varlığına işaret edebilir. Aşağıdaki ifadeler sıklıkla kullanılıyorsa, bu ortamdan uzak durmanız ya da alternatiflerinizi belirlemeniz için bir kırmızı ışık olabilir.
- “İş yerinde sadakat her şeydir.”
- “Baskı altında çalışmaya alışın, hazır olun.”
- “Esnek çalışma saatlerimiz var”.
- “Biz bir aileyiz.”
- “Bu iş için büyük fırsatlar verdiğimiz kişiler kıymetimizi bilmedi, bize nankörlük ettiler.”
İş ortamınız üzerinizde olumsuz bir etki yaratıyor mu?
Öncelikle böyle bir ortam kariyer tükenmişliğine yol açar ve bunun sonuçları uzun vadeli olur. Toksik bir çalışma ortamında bulunmak, yalnızca iş hayatınızı değil, genel yaşam kalitenizi de derinden etkileyebilir. Sürekli stres, güvensizlik ve olumsuzluklar arasında çalışmak, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığınıza zarar verir. Bu tür bir ortamda uzun süre bulunmak, motivasyon kaybına, tükenmişliğe ve hatta ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Aşağıdaki sorulara yanıt vererek, çalışma ortamınızın üzerinizde olumsuz bir etki yaratıp yaratmadığını değerlendirebilirsiniz.
- Uyku kalitenizde nasıl bir değişikliğe yol açıyor?
- İşe gitme düşüncesi sizde mutsuzluk kaynağı mı?
- İşe giderken fiziksel olarak bir rahatsızlık hissediyor musunuz? Psikosomatik misiniz?
- Önceki durumunuza göre iştahınızda bir artma veya azalma var mı?
- Sürekli yorgun ve bitkin mi uyanıyorsunuz?
- Endişe ve korku hissediyor musunuz?
- Önceki durumunuza göre daha kolay mı sinirleniyorsunuz?
- Tahammülünüz azaldı mı?
Bu soruların yarısından fazlasına “evet” yanıtını verdiyseniz bu, içinde bulunduğunuz zehirli ortamın sonuçlarını yaşıyor olduğunuz anlamına gelebilir.
Toksik çalışma ortamı ile nasıl mücadele ederiz?
Olumsuz bir çalışma ortamında bulunmak zorlayıcı olsa da, bu durumla başa çıkmanın ve negatif etkilerini en aza indirmenin yolları vardır. Kendi sınırlarınızı belirlemek, sağlıklı iletişim kurmak ve gerektiğinde profesyonel destek almak, böyle bir ortamda direnç göstermenize yardımcı olabilir. Aşağıda, toksik iş yerlerinde karşılaştığınız zorluklarla nasıl mücadele edebileceğinize dair etkili stratejiler bulabilirsiniz.
- İş ile ilgili sınırlarınızı belirleyin. Çalışma saatleriniz dışındayken veya ofis dışındayken ofis dışı hatırlatma ekleyin.
- İş saatleri dışında e-postalara yanıt vermeyin.
- Sizi üzen sorunlarla ilgili yöneticinizle konuşarak mevcut durumun sizi işinizin odağından uzaklaştırdığını belirtin.
- Mümkünse işinizin olumlu yönlerine odaklanın.
- Her zaman açık iletişimi tercih edin.
- İşbirliğine açık olun.
- Bir sorun yaşadığınız iş arkadaşınız var ise konuşarak sorunu çözün ve geride bırakın.
- Yaşadıklarınızı ailenizle ya da yakın çevrenizle paylaşın, kendinize yük etmeyin.
- Ofiste sizinle aynı sorunu yaşayan bir iş arkadaşınız olduğunu bilmek yalnız olmadığınız hissetmenizi sağlar ve bir çözüm bulmak için sinerji yaratırsınız.
- Yaptığınız her işi belgeleyin. Karşınızdaki kişinin kötü niyetli olduğunu anladığınız an daha dikkatli davranın. İşinizle ilgili titizlikle çalışın. Sizden beklenenleri ve sizin beklentilerinizi yazılı olarak iletin. Şikayetlerinizi e-posta yolu ile fiziksel ortama taşıyın. Rahatsız edici ve sürekli tekrarlanan davranışları tarih ve saati ile birlikte not edin. Şikayetlerinizi dile getirirken, yaşamış olduğunuz ancak yazılı olmayan bir olay oldu ise “Şu tarihte sizinle yaptığımız toplantı / Sizin bana belirttiğiniz üzere…” gibi olayın öncesini de içeren detaylı bir dilekçe veya e-posta yazabilirsiniz.
- Eğer tarafsız olduğuna inanıyorsanız İnsan Kaynakları ile görüşebilirsiniz.
- Eğer başka bir iş olanağınız, iş değiştirme durumunuz yok ise iş dışındaki zamanlarınıza odaklanarak size iyi gelecek yaşam tarzını deneyin.
- Eğer bedenen, zihnen ve ruhen çok etkileniyorsanız işi bırakın. Uzun süre strese maruz kalmak ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle zehirli ortamı bırakmak önemlidir. Sağlığınızın daha kötü olmasındansa zamanında ayrılmanız sizin için çok daha iyidir.
