Sürekli yaptığımız şey neyse, biz o’yuz. O halde mükemmellik bir eylem değil, bir alışkanlıktır diyor Aristoteles. Hedeflerinizi gerçekleştirememekten, planlar yapıp hayal kırıklığına uğramaktan ve hayallerinizi uzaktan izlemekten bıktınız mı? Bu konu hakkında yaptığım bütün araştırmalar beni tek bir sonuca ulaştırdı: Günlük alışkanlıklar. Alışkanlıklar özünde sadece günlük hayatın karmaşasında otomatik olarak gerçekleştirdiğimiz eylemler gibi görünse de aslında bundan çok daha fazlasıdır. Bizim kim olduğumuz, hayattaki başarılarımız, başarısızlıklarımız, mutluluklarımız ve mutsuzluklarımız hepsi alışkanlıklarımızın bize bıraktığı miraslardır. Bunun iyi tarafı ise alışkanlıklarımızı değiştirerek hayatımızı çok daha iyi bir noktaya taşıyabiliyor olmamız. Peki bunları değiştirmeye cesaretiniz var mı? İşte kötü alışkanlıklardan kurtulmak ve yerine sağlıklı alışkanlıklar inşa etmek için çözüm yolları!
Farkındalık sahibi olmak
Alışkanlıklarımız, çoğunlukla bilinçaltımızdan gerçekleştirdiğimiz, farkında olmadan yaptığımız eylemlerdir. İşte bu yüzden ilk aşamamız farkındalık olmalı. Öncelikle sahip olduğunuz kötü alışkanlıkları listelemek için kendinize zaman ayırın. Bunlar;
- Sosyal medyada çok zaman geçirmek
- Egzersiz yapmamak
- Çok fazla abur cubur tüketmek
- İşlerinizi ertelemek
- Sürekli şikayet etmek
Birçok insan kötü alışkanlıklarını görmezden gelmeyi veya kendi davranışlarına dikkat etmemeyi tercih eder. Eylemlerinizin farkına vardıysanız, kendinizle gurur duymalısınız! Peki, hangi yeni alışkanlıkları benimseyebilirsin?
- Belirli bir sürenin öncesinde ve sonrasında sosyal medyaya bakmamak
- Her gün bir şeyler okumak
- Haftada en az bir kez günlük tutmak
- Haftada 3-5 kez egzersiz yapmak
Kötü alışkanlıklardan kurtulmak için neden belirlemek
Şimdi kendinize sorun, neden bunu değiştirmek istiyorsunuz? Nedenlerinizi bilmek, alışkanlıklarınızı değiştirmek için motivasyonunuzdur. Kötü alışkanlığı tekrar yerine getirme dürtüsünü hissettiğinizde, ilk etapta değiştirmeye çalıştığınız nedeni kendinize hatırlatmalısınız. Örneğin; sosyal medyada geçirdiğiniz zamanı azaltırsanız kendinizi geliştirecek bir şey yapmak için veya ailenizle, arkadaşlarınızla geçirmek için daha fazla zamanınız olabilir.
Alışkanlıklarınızı değiştirmek kolay olmayabilir fakat onları değiştirmek için gerekli koşulları sağlamak, ilk aşamada yapacağınız en önemli şeydir. Ünlü davranış bilimci B.J Fogg tarafından geliştirilen Fogg davranış modeline göre, bir eylemin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki üç faktörün de çalışıyor olması gerekir:
- Motivasyon: Fogg; zevk, acı, umut, korku, sosyal kabul ve reddedilmeyi kilit motivasyon sağlayıcılar olarak tanımlar.
- İmkanlar: Fogg davranış modeline göre bir davranışı gerçekleştirmek için yeterli zaman, para, yetenek gibi unsurların mevcut olması gerekir.
- Tetikleyiciler: Bizim için uyarı içeren sinyaller niteliğinde olabilir. Sinyaller eski alışkanlıkları yenileriyle değiştirmek için gerçekten yararlıdır. Örneğin, saat dokuzdan sonra herhangi bir elektronik cihaz kullanmamaya çalışıyorsak, alarmımızı saat 8:45 veya 8:50’ye ayarlayabiliriz. Böylece alarm, telefonunuzu ve dizüstü bilgisayarınızı uzak tutmak için bir sinyal görevi görür. Bu, duvarınızda yapışkan bir not, bir alarm veya telefonunuzda bir hatırlatma olabilir.
Küçük adımların gücü
”Tekrarlanan küçük basit adımlar alışkanlıklara yol açar“ diyen Jim Kwik, sınırsız adlı kitabında alışkanlıkları değiştirmenin yolunun küçük adımlardan geçtiğini vurguluyor. Bunun sebebi ise küçük görevleri gerçekleştirmenin daha kolay ve daha yapılabilir olması. Eğer haftada 5 gün egzersiz hedefi koyarsak, bu hem gerçekçi bir hedef olmaz hem de bizi egzersiz yapmaktan vazgeçirebilir. Onun yerine birkaç hafta boyunca haftada 2 gün egzersiz hedefi koymak daha uygun olacaktır ve hedefinizi gerçekleştirebildiğinizi görmek sizi daha çok motive edecektir.
Önlem almak
Önlem tedaviden daha iyidir. O halde kendimizi bu kötü alışkanlıkları tekrar yerine getirmekten nasıl alıkoyabileceğimizi düşünmeliyiz. Örneğin; çok fazla atıştırmalık tüketen ve kilo vermek isteyen birini düşünelim. O kişi için en güzel önlem alışverişe gittiğinde sepetine abur cubur yerine meyve ve sebze eklemek olacaktır. Ya kötü alışkanlıklarınızdan biri, çalışmak zorunda kaldığınızda telefonunuza çok fazla bakmaksa? Bir dahaki sefere öğle yemeği molasına kadar telefonunuzu kapatmayı deneyin. Sosyal medya veya gelen mesajlar hakkında endişelenmenize gerek kalmadan işinize tam olarak odaklanacaksınız.
Takip çizelgesi oluşturmak
Son zamanlarda çok popüler olan ‘habit tracker’, yani alışkanlık takip çizelgesi, ilerlemenizi günlük olarak izleyebilmeniz için oldukça faydalıdır. Takip çizelgenizde çok fazla boş alan fark ederseniz, alışkanlıklarınıza bağlı kalmanızı engelleyen şeyin ne olduğunu anlamaya çalışarak günlük rutininizde ayarlamalar yapabilir veya motivasyon sağlamak birkaç teknik geliştirebilirsiniz.
Sabırlı olmak
Sabırlı olun… İyi şeyler bir gecede olmuyor. Çalışmalar, yeni bir davranışın otomatikleştirilmesinin ortalama 66 gün sürebileceğini, ancak genellikle bireylerin 18 – 254 gün arasında herhangi bir davranışı edinebileceğini göstermiştir. Düştüğünüzde kendinizi çok hırpalamayın. Kötü alışkanlıklardan kurtulmak zor olsa da bittiğinde asla pişman olmayacaksınız. Bu konuda gerçekten bir şeyler yapmak istediğinizden emin olun, aksi takdirde değişim için motive olmayacaksınız.
Sabır, tutarlılık ve kararlılık, günlerinizi kontrol altına almak için size güven verecektir. Daha verimli ve üretken olmanızı sağlayacak yeni davranışlar geliştirmekten vazgeçmeyin. Biraz zaman alabilir ancak buna alışmak için beyninizi eğitmeniz gerekir. Uzun zamandır aynı şeyleri yaptığımızda, zihnimiz yeniye adapte olmak için zamana ihtiyaç duyar. Eski bir alışkanlığı yenisiyle değiştirmek, başta rahatsız hissettirecektir. Bu kötü alışkanlığı tekrar yerine getirme arzusuna sahip olacaksınız, ancak eylemlerinizi neden değiştirmek istediğinizi kendinize hatırlatmayı ve kendinize teşekkür etmeyi sakın unutmayın.
