Hepimiz zaman zaman kendimize engel koyan, bizi sınırlayan ve potansiyelimizi tam olarak kullanmamızı engelleyen bir iç sesle mücadele ederiz. Bu sabotajcı ses, başarısızlıktan korku, yetersizlik hissi, olumsuz düşünceler ve geçmiş hatalara takılıp kalma gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Bu sabotajcı sesin farkına varmanıza ve onu susturarak potansiyelinizi açığa çıkarmanıza yardımcı olacak stratejileri sizin için derledik!
Sabotajcı ses nedir?
Değişime karşı olan, bilinmeyen alanlara girmemize engel olan o parçamız kim? Hiç merak ettiniz mi? “Sen en iyisi vazgeç; yapamazsın zaten, hiç başlama, başlasan da bitiremezsin.” diyen içinizdeki o ses size de tanıdık geldi mi? Gerçek sesiniz, hatta kendi kişiliğiniz zannettiğiniz ve sahiplendiğiniz, özgüveninizi yerle bir eden, öz değerinizi fark etmenizi ve potansiyelinizi ortaya çıkarmanızı engelleyen, konfor alanınıza sıkı sıkıya tutunmuş, oradan çıkmamanızı söyleyen sesiniz, sabotajcı sesinizdir.
Sabotajcı ses, başarınızı engellemek için çalışan içsel bir eleştirmen gibidir. Kendine güveninizi zedeleyen, olumsuz düşüncelere sürükleyen ve sizi potansiyelinizi tam olarak kullanmaktan alıkoyan bir sestir. Bu ses, geçmişten gelen olumsuz deneyimleriniz, yetersizlik hisleriniz veya başkalarının size dair olumsuz sözlerinden beslenir.
Bu sesin kaynağı genelde çocukluğumuzdaki korumacı davranışlardan gelir. Annemiz, babamız, büyükanne ve dedemiz, bazen de bakıcımız tarafından bize gösterilen, aslında iyi niyetli olan, koruma içgüdüsü ile ortaya çıkan davranışların arkasında gizlidir. Çocuklukta başlayan o ses, zaman içerisinde bizi çepeçevre sarar ve farkında olmadan kendi sesimiz zannederiz. Çünkü o sabotajcı ses korumacı durumlarında daha fazla kendini gösterir ve güçlenir. Koruma davranışı altında yapacaklarımızı engeller, risk almamıza engel olur ve bizi konfor alanımızda tutar.
Siz de aşağıdaki sesleri duyuyorsanız, bu cümlelerin sahibinin sabotajcı sesiniz olduğunu söyleyebiliriz:
- Ya başarısız olursam?
- Ya işe yaramazsa?
- Boşver, yapamam zaten.
- Birçok insan beceremedi, sen mi becereceksin?
- Daha önce o sınava girdin ve kazanamadın. Tekrar denemeye hiç gerek yok.
- O sana bakmaz.
Gördüğünüz gibi, sabotajcı ses bizi sınırlayan, özgüvenimizi zedeleyen ve ilerlememizi engelleyen sestir. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi piramidindeki “kendini gerçekleştirme” basamağına geçmemizi engeller.
Sabotajcı ses ile kendi sesimizi nasıl ayırt edebiliriz?
Sabotajcı sesin bazı yaygın belirtileri şunlardır:
- Olumsuz iç konuşma: Kendinizi sürekli eleştirmek, başarısızlıktan korkmak veya olumsuz senaryolar kurmak gibi düşüncelere kapılırsınız.
- Kendi kendine engel koyma: Yeni şeyler denemekten korkmak, hatalarınızdan ders çıkarmak yerine hata yapmaktan korkmak veya potansiyelinizi sınırlayan inançlara sahip olmak gibi davranışlar sergilersiniz.
- Motivasyon eksikliği: Hedeflerinize ulaşmak için gerekli adımları atmakta zorlanabilir veya kolayca pes edebilirsiniz.
- Mükemmeliyetçilik: Her şeyin mükemmel olması gerektiğine dair aşırı bir kaygı duyabilir ve bu nedenle hiçbir şeyi tamamlayamayabilirsiniz.
Sabotajcı sesle nasıl başa çıkarız?
Sabotajcı sesimiz aslında bizi üzüntüden, hayal kırıklığından ve buna benzer olumsuz duygulardan korumak için vardır. Ancak niyeti ne kadar olumlu olursa olsun, onu ciddiye aldığımız sürece bizi kısıtlar. İyi haber şu ki, sabotajcı sesin bizi ne kadar kısıtlayabileceği, onu ne derece dikkate aldığımıza bağlıdır.
Sabotajcı ses her zaman net ve yüksek sesle duyulmayabilir. Bazen fısıltı gibi bir sesle veya belirsiz bir his olarak da kendini gösterebilir. Bu sesi fark etmek ve onunla başa çıkmak için bilinçli bir çaba göstermeniz önemlidir.
1. Sabotajcı sesinize karşı argüman getirin.
Düşüncelerinizin ve duygularınızın farkında olun ve kendinizi olumsuz bir şekilde sabote ettiğiniz anları belirleyin. İster iş, ister özel yaşamınızda sabotajcı sesi duyduğunuz anda elinize bir defter ve kalem alın. Günü ve saati ile birlikte duyduğunuz cümleleri mutlaka yazın. Daha sonra sabotajcınızın yargısına karşı bir argüman geliştirecek ve cümlenin karşısına yazın. Örneğin, “Hayır yapabilirim, daha önce yapamadım fakat birçok deneyim kazandım. Artık daha çok şey biliyorum ve daha tecrübeliyim”. “Önceki sınavı kazanamamış olabilirim ancak o sınavda heyecanımı attım. Birçok tecrübe elde ettim, eksikliklerimi tespit ettim. Bu defa kazanabilirim”.
Bu şekilde içimizde soyut halde bulunan sabotajcı sesi somut hale getirmiş, kelimelere dökmüş oluruz. Her olumsuz veya engelleyici sese başarılı bir yanıt verdiğimizde, sabotajcı ses gün geçtikçe daha güçsüz hale gelecek ve zaman içinde yok olacak.
2. Alternatif senaryolar üretin.
Sabotajcı sesinizle başa çıkmanın başka bir yolu, bize felaket olarak gösterdiği senaryoların o kadar da felaket olmadığını anlamaktır:
- “Doğru, bu ilişki devam etmez ise üzülürüm. Ancak bu şekilde devam ederse zaman içinde beni yıpratacak, öz saygımı zedeleyecek ve uzun vadede daha fazla perişan olacağım.”
- “Evet, bu sınavı kazanamazsam hayal kırıklığına uğrarım. Ancak hayal kırıklığına uğramamak için hiçbir şey yapmamak da beni üzecek ve kendimi değersiz hissedeceğim.”
- “Evet, iş yerinde terfi alamayabilirim/kendime uygun bir iş bulamayabilirim. Ancak bu benim yetersiz ya da değersiz olduğum anlamına gelmez. Birçok yeteneğim ve becerim var.”
“Başaramazsın” diyen o sese kulak vererek, başarının tanımını yapmak ve başaramama nedenlerinin neler olabileceğini yazmak bir yöntemdir. Çünkü sabotajcı sesin mantıklı bir dayanağı yoktur o sadece olumsuz yönlendirmeler yapar. Söylediği sözlerin içi boştur, korku ve güvensizlik barındırır. Bu nedenle o sesi duymamazlıktan gelmek yerine duymak ve cevap vermek en doğrusudur.
3. Öz şefkat geliştirin.
Öz şefkat içimizdeki sabotajcı ses ile mücadele ederken yararlanabileceğimiz en büyük kaynağımızdır. Daha dengeli ve gerçekçi bir bakış açısı geliştirmeye çalışın. Ne kadar küçük olursa olsun, başarılarınızı takdir etmek için zaman ayırın. Geçmişte elde ettiğiniz başarıları ve sizi özel kılan şeyleri kendinize hatırlatın. Hatalarınızdan ders çıkarmaya ve kendinizi affetmeye odaklanın.
Sabotajcı sesinizle başa çıkmayı öğrenmek zaman ve çaba gerektirir. Ancak bu çabayı göstermeye istekli olursanız, potansiyelinizi açığa çıkarabilir ve daha mutlu ve tatmin edici bir yaşam yaşayabilirsiniz.