Bibliyoterapi nedir bahsetmeden önce şunları soralım: İlk okumaya başladığınız zamanı hatırlıyor musunuz? Kitapların sayfalarında gezintiye çıktığınız, kelimelerle dans etmeye başladığınız bu büyülü deneyimi ilk ne zaman yaşadınız?
Kitaplar, gündelik hayatın akışında kendimize güzel molalar verebileceğimiz bir büyülü dünya olarak okumaya başladığımız o ilk günden beri hayatımızın çok önemli bir parçası. Bilmediğimiz yolları yürüten, görmediğimiz diyarları öğreten, hayal dünyamızın sınırlarını zorlayan kitaplar bize yardım edebilir ve hatta yaralarımızı sarıp sarmalayarak bizi iyileştirebilir. Edebi dünya, bize yeni yollar gösterebilir, yeni bakış açıları kazandırabilir ve bizi büyütebilir.
Bibliyoterapi nedir?
Antik Yunan’da Bibliyoterapi
Antik Yunan’dan beri insan psikolojisine iyi gelen bir yöntem olarak kullanılan ve bir kendi kendine yardım şekli de olan bibliyoterapi, doğru kişiyle, doğru zamanda, doğru kitabı bir araya getirerek bireyin rahatlamasına yardımcı olmak olarak tanımlanır (Philpot,1997). Bu yöntemde, psikoloji ve psikiyatri uzmanlarınca onaylanan kaynaklar, iyileştirici araçlar olarak insanlara sunulur. Bu tanımların yanında aslında bibliyoterapi, Antik Yunan’da bir kütüphanenin girişinde yer alan bir cümle ile de anlaşılabilir: İnsan ruhunun iyileştirildiği yer (Riordan and Wilson 1989).
Antik Yunan’dan modern dünyaya kitaplar, gönüllü birer psikolog gibi insanlara hizmet vermektedir. Belki de sayısız bilimsel çalışma sonucunda kanıtlanan ve ifade edilen bazı psikolojik süreçler bu yüzden edebiyatla çok daha önceden anlatılmıştır.
Modern Dünyada Bibliyoterapi
Günümüzde ise bibliyoterapi bireyin yaşadığı zorluklar ile ilgili anlayışını arttırmak, derinleştirmek ya da kişinin kendisi ile ilgili farkındalık kazanmasını sağlamak amacı ile kullanılıyor. Bu yöntem ile birey sadece psikolog ve psikiyatr ile yaptığı seanslarda değil seans dışında da yaşadığı zorlukları ele alabiliyor.
Modern dünyada psikolojik zorlukların yaygınlık oranlarındaki artışa rağmen az sayıda kişinin gerekli tedaviye ulaşabildiğini, ihtiyaç duyan bazı bireylerinse ekonomik, sosyal, ailevi ya da bireysel bazı nedenlerle psikolojik yardım hizmetlerine ulaşamadığını biliyoruz. Dolayısıyla böyle durumlarda kendine yardım kitapları hayat kurtarıcı olabiliyor.
Bibliyoterapi nasıl uygulanır?
Bibliyoterapi, genellikle bireylerin ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre uyarlanabilen esnek bir terapi yöntemidir. İşte bibliyoterapinin nasıl yapılacağına dair genel bir rehber:
Bireyin İhtiyaçlarının Belirlenmesi
Bibliyoterapi süreci, bireyin duygusal durumu, yaşam koşulları ve tercihleri gibi faktörler göz önünde bulundurularak başlar. Terapist veya danışman, bireyin hangi konularda destek aradığını ve hangi tür kitapların ilgisini çekebileceğini belirlemeye çalışır. Siz de bu değerlendirmeyi kendi kendinize yapabilirsiniz.
Uygun Kitap Seçimi
Bireyin ihtiyaçlarına ve tercihlerine uygun kitaplar seçilir. Bu kitaplar, bireyin duygusal durumuyla ilgili olabilecek konuları işleyen romanlar, öyküler, şiirler, otobiyografiler veya psikoloji kitapları olabilir.
Kitap Okuma ve İnceleme
Seçilen kitaplar birey tarafından okunur ve incelenir. Bu süreçte, bireyin kitaptaki karakterlerle veya hikayelerle nasıl ilişkilendiği ve nasıl hissettiği önemlidir. Bireyin kitapları nasıl deneyimlediği ve hangi konuların onu etkilediği terapi sürecinin belirlenmesinde kritik bir rol oynar.
Refleksiyon ve Tartışma
Kitapları okuduktan sonra, birey ve terapist arasında kitaplarla ilgili refleksiyonlar yapılır ve tartışmalar gerçekleştirilir. Bu aşamada, bireyin kitap karakterleriyle empati kurması, kitaptaki olayları kendi yaşamıyla ilişkilendirmesi ve duygusal tepkilerini ifade etmesi teşvik edilir. Eğer kendi başınaysanız, bu süreci yazarak, okurken notlar alarak gerçekleştirebilirsiniz.
Bilinçli ve Eyleme Geçirme
Bibliyoterapinin amacı, bireyin farkındalığını artırmak ve olumlu değişiklikler yapmasına yardımcı olmaktır. Bu nedenle, kitaplar aracılığıyla elde edilen içgörüler ve duygusal deneyimler, bireyin gerçek hayatta karşılaştığı sorunlarla başa çıkması için kullanılır. Terapist, bireye kitaplardan edindiği bilgileri günlük yaşamına nasıl uygulayabileceği konusunda destek sağlar. Eğer terapistle ilerlemiyorsanız, fark ettiklerinizi ve öğrendiklerinizi hayata nasıl geçirebileceğinize dair notlar alabilirsiniz.
Değerlendirme ve Devamlılık
Süreç, düzenli olarak değerlendirilir ve gerektiğinde ayarlamalar yapılır. Bireyin ilerlemesi ve ihtiyaçlarına göre terapi planı revize edilir. Terapi sürecinin belirli bir süresi olabilir veya bireyin hedeflerine ulaşılana kadar devam edebilir.
Bibliyoterapi, profesyonel bir terapist veya danışman eşliğinde yapılabileceği gibi, bireyler kendi başlarına da uygulayabilirler. Ancak, ciddi duygusal sorunlarla başa çıkmak için profesyonel yardım almak önemlidir.
Kitap Önerileri
Tüm bunlardan yola çıkarak, sizlere bilimsel olarak etkililiği kanıtlanmış iki kitap önermek istiyorum.
İyi Hissetmek – David Burns
Sizi sarıp sarmalama etkisi olabilecek bu kitap özellikle anksiyete (kaygı) ve depresyon gibi zorlukların sağaltımında etkili olduğunu ileri sürüyor. Hayatımızda zaman zaman bizi saran olumsuz düşünce kalıplarını Bilişsel Davranışçı Terapi teknikleri ile yeniden yapılandırarak daha iyi hissetmemize yardımcı olabilecek yollar sunuyor.
Zor Bir Ailede Büyümek – Susan Forward & Craig Buck
Ebeveynlerin bilerek ya da bilmeyerek çocuklarına verdikleri zararları ve yıllarca bu zararı ağır bir çuval gibi sırtında taşıyan çocukları konu edinen bu kitap aynı zamanda zor bir ailede büyümek durumunda kalan bireylerin zorluklarla nasıl başa çıkabileceğini anlatarak onlara yardımcı olabilecek yeni yollar sunuyor.
Harflerin bir araya gelmesiyle kelimeler, kelimelerin el ele tutuşmasıyla birleşen cümleler ve cümlelerin müthiş dansıyla ortaya çıkan kitaplar… Kitapların bu etkisinin psikolojik sağlığımız ve iyileşmemiz üzerindeki etkisi sizce de büyüleyici değil mi?
