İletişim, ilişkilerin temel taşıdır; ancak bazen karşınızdaki kişi savunmaya geçtiğinde sağlıklı bir diyalog kurmak zorlaşabilir. Bir arkadaşınız, partneriniz ya da ailenizden biriyle önemli bir konuyu konuşmaya çalışırken kendinizi duvara çarpıyormuş gibi hissediyorsanız, bunun nedeni savunmacı bir tepkiyle karşılaşmanız olabilir. Peki, savunmacı birine nasıl yaklaşabilirsiniz? Savunmacı davranışın nedenlerini, belirtilerini ve bu tür durumlarda nasıl yapıcı bir iletişim kurabileceğinizi sizin için inceledik! Empati odaklı iletişim teknikleri sayesinde, hemen savunmaya geçen bir insan ile yaptığınız, zor görünen konuşmaları bile sağlıklı ve verimli hale getirebilirsiniz.
Hemen savunmaya geçen insan bunu neden yapar?
Savunmacı davranış, kişinin kendini psikolojik olarak koruma çabasından kaynaklanır ve genellikle bilinçdışı bir tepki olarak ortaya çıkar. Psikolojik temelli bir perspektiften bakıldığında, birinin hemen savunmaya geçmesinin birkaç temel nedeni vardır.
Özsaygıyı koruma ihtiyacı
Savunmacı tepkiler, bireyin kendisiyle ilgili olumlu algısını koruma isteğinden doğabilir. Eğer bir kişi eleştiriyi doğrudan bir tehdit olarak algılıyorsa, kendini savunmaya geçerek bu tehdidi bertaraf etmeye çalışır. Kendi hatalarıyla yüzleşmek, özsaygısı düşük veya mükemmeliyetçi olan bireyler için zor olabilir, bu yüzden savunmacı tepkiler bir tür kendini koruma mekanizması olarak devreye girer.
Travma ve geçmiş deneyimler
Çocukluk döneminde eleştiri, reddedilme veya sürekli suçlanma gibi olumsuz deneyimler yaşamış kişiler, yetişkinliklerinde de benzer bir tehditle karşılaştıklarında bilinçdışı olarak aynı savunma mekanizmasını devreye sokabilirler. Eğer bir kişi geçmişte sık sık yargılandığı ya da suçlandığı bir ortamda büyüdüyse, eleştiriyle karşılaştığında otomatik olarak savunmaya geçebilir.
Güvensizlik ve kaygı
Bazı bireyler, içsel güvensizlikleri veya kaygıları nedeniyle savunmacı bir tutum sergileyebilir. Eğer kişi kendini yetersiz hissediyorsa, en ufak eleştiriyi bile kişisel bir saldırı olarak algılayabilir ve karşılık olarak kendini koruma refleksiyle savunmaya geçebilir. Bu durum, özellikle iş hayatı, romantik ilişkiler veya sosyal çevrede sıkça gözlemlenir.
Kontrolü kaybetme korkusu
Savunmacı bireyler, genellikle kontrolü kaybetme korkusu yaşarlar. Bir tartışma sırasında kontrolü kaybedeceklerini hissettiklerinde, kendi bakış açılarını dayatma eğilimi göstererek savunmacı tepkiler verebilirler. Bu, özellikle otoriter aile yapısında büyüyen ya da geçmişte kendini ifade etmekte zorlanan kişilerde sık görülür.
Bilinçdışı utanç ve suçluluk duygusu
Bazen savunmacı bir kişi, derinlerde bir yerde yanlış yaptığını bilir ama bunu kabul etmek istemez. Suçluluk ve utanç hissetmek, bireyin psikolojik dengesini bozabileceğinden, kişi bu duygularla yüzleşmek yerine savunmaya geçerek kendini haklı çıkarmaya çalışabilir. Bu da iletişimde karşı tarafın duyulmasını zorlaştıran bir engel haline gelir
Savunmacı davranışların işaretleri neler?
Savunmacı davranış, açıklık ve merak duygusunun tam tersidir. Cambridge Üniversitesi tarafından yayımlanan bir araştırmaya göre, birinin savunmaya geçtiğini gösteren bazı belirgin işaretler vardır.
Sözlü İşaretler
- Ses tonunda ya da ses seviyesinde belirgin değişiklikler
- Daha fazla alaycı ve küçümseyici ifadeler kullanma
- Gerçekleri çarpıtarak kendini mağdur konumuna yerleştirme
- Dinlemeyi bırakma ya da tamamen sessizleşme
Fiziksel İşaretler
- Vücut dilinin sertleşmesi ve kaslarının gerginleşmesi
- Vücudunu konuştuğu kişiden uzaklaştırma
- Konuşmayı yarıda kesip fiziksel olarak ortamdan uzaklaşma
Bunlara ek olarak; bazen savunmacı birini anlamanın en iyi yolu, kendi duygularınıza dikkat etmektir. Böyle biriyle konuşurken karnınızda bir sıkışma hissediyor musunuz? Anlattığınız şeyin karşı tarafta yankı bulmadığını ve sizi anlamadığını mı düşünüyorsunuz? Eğer bu tür duygular yaşarsanız, muhtemelen karşınızdaki kişi savunmaya geçmiştir.
Savunmacı kişilerle nasıl iletişim kurulur?
Savunmacı kişilerle sağlıklı bir iletişim kurmak, empati ve psikolojik farkındalık gerektirir. Savunmacı tepkilerin genellikle bilinçdışı bir kendini koruma mekanizması olduğunu anlamak, bu tür insanlarla daha yapıcı ve olumlu bir diyalog kurmayı kolaylaştırabilir. İşte psikolojik temelli bazı yaklaşımlar!
Güvenli bir iletişim alanı oluşturun.
Savunmacı kişiler genellikle tehdit altında hissettiklerinde bu tepkiyi verirler. Onlarla konuşurken yargılayıcı veya suçlayıcı bir dil kullanmaktan kaçının. Kendi duygu ve düşüncelerinizi paylaşırken “Sen böyle yapıyorsun” yerine “Ben böyle hissediyorum” gibi “ben” dili kullanarak iletişim kurmak, karşı tarafın savunmaya geçmesini önleyebilir.
Duygularını geçerli kılın. (Validasyon)
Savunmacı bir kişi, kendini anlaşılmamış veya haksızlığa uğramış hissedebilir. Onun duygu ve düşüncelerini geçersiz kılmak yerine, “Seni anlıyorum”, “Bu senin için zor bir durum olabilir” gibi ifadelerle duygularını onaylayarak güven ortamı oluşturabilirsiniz. İnsanlar anlaşıldıklarını hissettiklerinde savunmacı tepkileri azalır.
Sakin ve sabırlı olun.
Savunmacı kişiler genellikle hızlı ve tepkisel bir iletişim tarzına sahiptir. Sizin de aynı şekilde tepki vermeniz durumu daha da gergin hale getirebilir. Bunun yerine, sakinliğinizi koruyarak sabırlı bir yaklaşım sergileyin. Yavaş ve dengeli bir ses tonu kullanmak, kişinin kendini tehdit altında hissetmesini önleyebilir.
Sınırlarınızı netleştirin.
Empati göstermek önemlidir, ancak sınırlarınızı da korumalısınız. Eğer bir kişi sürekli savunmacı bir şekilde iletişim kuruyorsa, onunla açık ve net bir şekilde konuşarak, “Amacım seni suçlamak değil, sadece durum hakkında konuşmak istiyorum” gibi ifadelerle niyetinizi açıklayabilirsiniz.
Eleştiriyi destekleyici bir şekilde sunun.
Savunmacı kişiler, eleştiriyi kişisel bir saldırı olarak algılayabilirler. Bu yüzden geri bildirimi daha yumuşak ve destekleyici bir şekilde sunmak önemlidir. Örneğin, “Bu konuda çok çaba sarf ettiğini biliyorum, belki şu yöntemi denemek işine yarayabilir” gibi ifadeler, savunmaya geçmelerini önleyebilir.
Geçmiş deneyimlerini anlamaya çalışın.
Savunmacı tepkiler genellikle geçmişte yaşanmış olumsuz deneyimlerin bir sonucu olabilir. Eğer karşınızdaki kişinin neden böyle bir tepki verdiğini anlamaya çalışırsanız, ona karşı daha empatik bir yaklaşım geliştirebilirsiniz. Örneğin, çocuklukta sıkça eleştirilen veya suçlanan kişiler, yetişkinliklerinde eleştiriye karşı aşırı hassas olabilirler.
Çatışmayı kişiselleştirmeyin.
Savunmacı biriyle iletişim kurarken, onun tepkilerini doğrudan kişisel olarak algılamak yerine, bunun kendi içsel süreçlerinden kaynaklandığını fark edin. Böylece, daha objektif ve sağduyulu bir şekilde durumu yönetebilirsiniz.
Sürekli savunmaya geçen bir insan ile iletişim kurmak zor olabilir. Ancak savunmacı kişilerle sağlıklı bir iletişim kurmak, onların kendilerini güvende hissetmelerini sağlamakla mümkündür. Eğer sabırlı, empatik ve açık bir iletişim tarzı benimserseniz, onların savunma mekanizmalarını devre dışı bırakabilir ve daha sağlıklı bir diyalog geliştirebilirsiniz.
