Başınıza gelen tüm zorluklar karşısında, mücadele etme gücünü size veren temel duygu nedir? Birçoğunuz bu soruya ‘umut’ cevabı verecektir. Umut, geleceğin olumlu olacağına dair içimizde barındırdığımız inançtır. Staats’a (1989) göre umut, olumlu gelecek beklentilerinin olumsuz gelecek beklentileri üzerinde hakimiyet kurmasıdır. Forbes (1994) ise umudu, istenilen ve arzu edilen herhangi bir şeyin gerçekleşmesini beklemekten ya da olacağına inanmaktan doğan iç ferahlığı olarak tanımlar.
Bireyin psikolojik dayanıklılığı için son derece önemli bir kavram olan umut, geleceğe yönelik bir olasılık parıltısı görmenizi sağlar. Umut üzerine araştırmaları bulunan Psikolog C.R. Snyder umudu anlatmak için bize bir metafor sunuyor. Bir yetişkinin umut düzeyini ölçen bir model olan Yetişkin Umut Ölçeği’ni geliştiren Snyder, “Gökkuşağı, çok renkli ışık parçalarını çeşitli yönlere gönderen bir prizmadır. Ruh halimizi yükseltir ve neyin mümkün olduğunu düşünmemizi sağlar.” Umut, zihnin gökkuşağıdır.
Umudun bilimle desteklenen faydaları
Umut, iyimser bir ruh halinden daha fazlasıdır; eylem odaklı bir vizyondur. Bireyin aşılması zor engeller karşısında bunaltıcı kaygıya, teslimiyetçi bir tutuma ya da depresyona yenik düşmemesine yardımcı olur. (Daniel Goleman) Sahip olduğumuzu umut, zorluklara karşı metanet ve dayanıklılık inşa edebilir. Keder, sıkıntı, hastalık ve diğer kritik aksiliklerle yüzleşirken hala umudun izini sürebilirsek, hayat çözüm yolu bulmamıza izin verecektir.
Son araştırmalar, umudu daha yüksek akademik ve atletik performans, daha yüksek fiziksel ve psikolojik refah seviyesi, gelişmiş benlik saygısı ve gelişmiş kişilerarası ilişkiler ile ilişkilendirmektedir. Snyder’ın eski bir öğrencisi olan Ph.D. Shane Lopez, “Umut, geleceğin şimdiden daha iyi olacağına ve sizin bunu gerçekleştirebileceğinize olan inançtır” dedi. Onun formülasyonunda, umuda gerçekten erişmek için iyimserliğe, nasıl ilerleyeceğinize dair bir plana ve harekete geçmek için eyleme sahip olmanız gerekir. Lopez, umutlu tutum ölçekleri yüksek olan kişilerin çok daha üretken olduğunu bulmuştur
Umutlu insanların ortak özellikleri
Umudun peşinden giden insanların bazı ortak noktaları vardır. Birincisi, umutlu insanlar, ne kadar yakın ya da uzak olursa olsun, odaklarını gelecek hedeflerinde tutarlar. Lopez’in araştırması, umutlu kişilerin hedeflerini kararlı bir şekilde tanımlayıp takip edebildiklerini gösteriyor. Hedefinizin olmadığını düşünseniz bile, bu basit hareketin deneyiminizi nasıl değiştirebileceğini düşünün. İki ila üç hedef belirlemek ve bu hedefe yönelik küçük adımlar atmak, sıkıntı veren krizler veya aksilikler altında anlam ve amaç edinmenizi sağlar.
Umutlu insanlar ayrıca, olumsuz olayları tehditten çok aşılması gereken yeni bir meydan okuma olarak yorumlama eğilimindedir. Lopez, umut etmenin dilemekten oldukça farklı olduğunu vurguluyor. “Bunu mecazi anlamda şöyle düşünün. Bir okyanusun ortasında mahsur kaldınız. Yalnızca dileğinize güveniyorsanız, kendinize basitçe “Her şey yoluna girecek. Her şey yolunda gidecek” dersiniz. Umut ise okyanusun ortasından güvenli bir kıyıya nasıl geçeceğinizi tahmin etmenize ve buna göre küçük adımlar atmanıza yardımcı olur.” 17. yüzyıl filozofu Baruch Spinoza’nın söylediği gibi, hem korku hem de umut, belirsiz bir geleceğe verilen tepkilerdir: Korkuya karışmayan umut, umuda karışmayan korku yoktur. Deniz fırtınasında, van Schyndel’in yaptığı gibi, tehlikede olduğunuzda korku ve umut birbirini teşvik edebilir.
Hayal kurarak umut nasıl geliştirilir?
Sezgilere aykırı bir uygulamayla umudu bir adım daha ileri götürelim: kasıtlı hayal kurma. Evet, hayal kurmak. Almanya’da yapılan bir araştırmaya göre, arzuladığınız geleceği kasten hayal ediyorsanız, hedeflerinize ulaşma şansınızı artırabilirsiniz. Araştırmada, üniversite öğrencileri kendilerine bir hedef belirlediler ve iki hafta boyunca bir hayal günlüğü tuttular. Aktif olarak hayal kurmak, öğrencilere yardımcı oldu. Çalışma hedeflerine en iyi ulaşabilen grup onlardı.
Nasıl hayal kurduğunuz önemlidir. Psikolog Jerome L. Singer, hayal kurmayı, bireyin kendisini tanımasını sağlayan oldukça eğlenceli bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Singer, hayal kurma çeşitlerini “pozitif” ve “disforik” olmak üzere ikiye ayırmıştır.
Disforik hayal kurma çeşidi, düşüncelerinizin ıstıraplı fantezilere yöneldiği zamandır; eğlenceli hayallerden çok felaket kabusları gibi. Singer’ın olumlu-yapıcı hayal kurma dediği şey ise hayal kurmanın faydalarını bulduğumuz asıl yerdir. Bu tür hayal kurma, anlamlı bir hedef belirleme konusunda planlar yapmaya ve sorunları çözmeye yol açar. Umudun bir bileşeni, sizi nihai amacınıza götürecek eylemleri tasavvur etmeye başlamanızdır.
Kasten hayal kurmak için düzenli zaman ayırmazsanız, olumlu bir gelecek görme konusunda zorlanabilmeniz mümkün. Siz de umudun gücünden yararlanarak daha aydınlık bir gelecek oluşturmaya ne dersiniz?
