Yaşamımızı sürdürdüğümüz bu kaotik dünyada, hayatlarımız felaket senaryosuna doymuş hale geldi. Kötü durumlar -genellikle kazalar, hastalıklar ve zamansız ölümler gibi trajik olaylar- hepimizin başımıza gelebilir; bunu biliyoruz. Ancak hiçbir şeyin garanti edilmediği bir dünyada ilerlemenin yollarını bulmakla görevliyiz. Peki ama nasıl? Temel olarak, hayatın tehlikelerine duyulan korkuya karşı koymanın yollarını umut sayesinde buluruz.
Umut nedir? Umut etmeye neden ihtiyaç duyarız?
American Psychological Association (APA)’nın sözlük tanımına göre umut; “kişinin olumlu deneyimler yaşayacağı, potansiyel olarak tehdit edici veya olumsuz bir durumun gerçekleşmeyeceği ya da nihayetinde olumlu bir durumla sonuçlanacağı beklentisidir.” Umut, psikolojik literatürde bir karakter gücü; bir duygu; hedefe ulaşmak için kritik olan bir motivasyon bileşeni; kayıp, hastalık gibi ve diğer önemli streslerle başa çıkmayı kolaylaştıran bir mekanizma; veya bu özelliklerin bütünleşmiş bir kombinasyonudur. Türk Dil Kurumu ise umudu şöyle tanımlamıştır: ummaktan doğan duygu, ümit.
Yani biz umut ederek koşulların düzelebileceğine, devam edebileceğimize ve dünyada en az kötü kadar iyinin de olduğuna inanmayı isteriz.
Bu kavram popüler kültürde kolayca dile getirilen bir konu olsa da umut, bilimsel çalışmalarda da değerini ortaya koymaktadır. Kronik hastalıkları olan genç yetişkinler arasında, daha yüksek düzeyde umut, daha iyi başa çıkma, esenlik ve sağlıklı davranışlarda bulunma ile ilişkilidir. Ayrıca depresyon ve intihara karşı koruyucu etkendir. Gençler arasında ise umut; sağlık, yaşam kalitesi, özgüven ve bir amaç duygusu ile bağlantılıdır. Hem olgunluğu hem de psikolojik dayanıklılığı geliştirmek için önemli bir faktördür.
Araştırmalar, yüksek umut taşıyabilen insanların daha olumlu duygular, daha güçlü amaç ve anlam duygusu, düşük depresyon seviyeleri ve daha az yalnızlık hissettiklerini bildiriyor. Umut bizim için bir kalkan ve aslında bir başa çıkış yoludur.
Şunu da belirtmekte fayda var ki umut ve iyimserlik birbirine benzese de aynı anlama gelmez. İyimserlik, gerçekleşmesi muhtemel bir gelecek olayı hakkında olumlu bir tutumdur. İyimser bir kişi hayatın iyi ve beklendiği gibi sonuçlanacağını düşünür. Umutlu olmak ise daha gerçekçi olarak kabul edilir. Umutlu birey, hayatın planlandığı gibi gitmeyebileceğini bilir. Ancak olası sonuçlara yönelik olumlu beklentiyi sürdürür. Yani umutlu olmak, problemlere hep bir çözüm bulmak ya da etrafımıza pembe gözlüklerle bakmak değildir. Gerçekçi bir bakış açısını kaybetmeden olumlu bir sonuç için inancımızı sürdürmektir.
Umut seviyemizi nasıl yükseltebiliriz?
Gündelik hayatımızda bir eşlikçi olarak umudu artırmak için bazı işe yarar fikirleri sizinle paylaşıyoruz.
Bir umut haritası oluşturmak
Bir umut haritası oluşturmak, geleceğe yönelik yüksek beklentilerimizi dile getirmemize ve oraya ulaşmak için aşmamız gereken engellere dair net bir görüş geliştirmemize yardımcı olur.
Umut haritaları, söz konusu hedefe ulaşmaya, potansiyel engelleri belirlemeye ve aşmaya ve motivasyonu sürdürmeye yardımcı olacak açık ve heyecan verici hedeflere, yollara ve eylemlere odaklanmayı teşvik ederek hedefe ulaşma sürecine yardımcı olur.
Düşünüldüğünde, tamamlanmış bir umut haritası, hedeflere ulaşmak için birden fazla stratejiye sahip olmanın getirdiği bir güven, enerji ve heyecan duygusu yaratır.
Dua etmek ve meditasyon yapmak
Psikolog ve Yazar Benjamin Hardy’nin yaptığı bir ankette “İşler kötü gitmeye başladığında ne yaparsın veya sana umut veren şey nedir?” sorusuna 3.000’den fazla yanıtla en yaygın yanıt “dua etmek” olmuş. Araştırmalar, duanın depresyon ve intihar duygularını azaltırken, umudu, iyimserliği, öz saygıyı ve zorluklar sırasında uyum sağlama yeteneğini artırabileceğini göstermiştir.
Hardy, dua etmek için dindar olmak gerekmediğini ve nihayetinde duanın bakış açıları, enerji veya nedenler için sessiz bir arayış olduğunu belirtmiştir. Kendinizi iyi şeylerin olacağına inandığınız bir zihniyete sokmanın ve ardından harekete geçmenin önemini vurgulamıştır. Hangi şekilde olursa olsun, kendi düşüncelerinizle oturmak için her gün biraz zaman ayırabilirsiniz. Meditasyon da kendinizle kalmak için başvurabileceğiniz en güçlü yollardan biri olabilir.
Umuda dair yazmak
Neyin umut verdiği ve neyin potansiyel olarak umut verebileceği hakkında yazmak, daha umutlu bir bakış açısı geliştirecek faktörleri vurgulayabilir.
Günlük tutmak birçok kişi için yaygın bir uygulamadır ve birçoğumuz için basit gelebilir ancak daha fazla kişisel farkındalık geliştirmek ve umut beslemek için etkili bir araçtır. Umudun keşfi, günlük tutmanın öz-yansıtma uygulaması yoluyla kolaylaştırılabilir.
Umutla ilgili inançları keşfetmek
Umutla ilgili inançları keşfetmek, umut ve umuda sahip olmanın ne anlama geldiği hakkında düşünme süreci ile başlayabilir. Kağıda umut odaklı sorular yazıp ve rastgele cevaplar vermeyi deneyebiliriz. Aşağıda, umut ritüelini keşfetmek ve umudu ifade etmenin farklı yöntemlerini değerlendirmek için evde, danışanlarla veya gruplarla kullanılabilecek rehber sorular yer almaktadır:
- Umut etmek ne demek?
- Umut etmenin faydaları nelerdir?
- Kendi hayatında umudu nasıl kullandın?
- Duvarınızdaki bir resim size her sabah umudu hatırlatabilseydi, bu resim ne olurdu?
- Umudunuzu artırabilecek en küçük değişiklik nedir?
Bu sorular umudumuza olan inancımızı pekiştirirken bizi umutlandıran şeylerin neler olabileceğini de gözden geçirmemize yardımcı olur.
Son olarak, umut şüphesiz kişisel bir deneyim ve tanımlanması zor bir deneyim olsa da, umudun insan hayatı üzerindeki değeri ve olumlu etkisi geniş çapta kabul görmektedir.
